ದಸರಾ ಹಬ್ಬ, ಚಾಮುಂಡಿ ಬೆಟ್ಟಕ್ಕೆ ಹೋದವರೆಲ್ಲಾ ಮಹಿಷಾಸುರನ ಆಳೆತ್ತರದ ಮೂರ್ತಿಯ ಮುಂದೆ ನಿಂತು ಫೋಟೊ ತೆಗೆಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಸಂಭ್ರಮ. ಕಣ್ಣಿಗೆ ರಾಚುವ ಬಣ್ಣಗಳು. ಕೋರೆ ಹಲ್ಲುಗಳು, ಕೆದರಿದ ಜಟೆ, ದೈತ್ಯಾಕಾರ, ಒಂದು ಕೈಯಲ್ಲಿ ಅಗಲವಾದ ಖಡ್ಗ ಮತ್ತೊಂದರಲ್ಲಿ ಹಾವು. ಇಪ್ಪತ್ತನೇ ಶತಮಾನದ ಕಲಾವಿದನೊಬ್ಬನ ಕಲ್ಪನೆಯ ದುಷ್ಟ ರಾಕ್ಷಸನ ಗಾರೆಶಿಲ್ಪ. ಮಹಿಷನ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಈ ನಾಡನ್ನು ಮೈಸೂರು ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ ಎಂದು ಹೇಳುವುದು ವಾಡಿಕೆ. ಆ ರಾಕ್ಷಸನನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿದ ದೇವಿ ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿ.
ಹುಲಿಯನ್ನೇರಿದ ಅವಳ ಕಲ್ಪನೆ ಬೀಭತ್ಸವಾದುದು. ಚಾಮುಂಡಿ ಬೆಟ್ಟದಲ್ಲಿ ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಯನ್ನೇ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ. ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತಿತರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಆರಾಧಿಸುವ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿ, ಕೋಣನ ಸ್ವರೂಪದ ರಾಕ್ಷಸ-ನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವುದಿಲ್ಲ. ಬದಲಾಗಿ ಚಂಡ–ಮುಂಡ ಅಥವಾ ನಿಶುಂಬರೆಂಬ ಬೇರೆ ರಾಕ್ಷಸರನ್ನು ಸಂಹರಿಸುತ್ತಾಳೆ. ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಗಿಂತ ಚಾಮುಂಡೇಶ್ವರಿಯ ಶಿಲ್ಪ ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚು ವ್ಯಗ್ರವಾಗಿ ಕೆತ್ತಲಾಗುತ್ತದೆ. ಗುಳಿ ಬಿದ್ದ ಕಣ್ಣು, ಒಳಹೋದ ಹೊಟ್ಟೆ ಹಾಗೂ ರುಂಡಗಳನ್ನು ಧರಿಸಿರುತ್ತಾಳೆ. ಇರಲಿ ಭಾರತದ ಶಕ್ತಿದೇವತೆಯರಲ್ಲಿ ಇವರಿಬ್ಬರಿಗೂ ಮಹತ್ವದ ಸ್ಥಾನ. ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಹೀಗೆ ಒಬ್ಬರನ್ನು ಮತ್ತೊಬ್ಬರಲ್ಲಿ ಸಮೀಕರಿಸಿ ನೋಡುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾದ ವಿಚಾರವೇ ಹೌದು. ಸದ್ಯದಲ್ಲಿ ಇವರನ್ನೆಲ್ಲಾ ಶೈವಪಂಥದ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಗಳಾಗಿ ನೋಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ನಮ್ಮ ನಾಡಿನ ಚರಿತ್ರೆ ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಹುದುಗಿದೆ. ಈ ನಿಟ್ಟಿನಲ್ಲಿ ಈಗಾಗಲೇ ಡಿ.ಡಿ. ಕೊಸಾಂಬಿ, ರೊಮಿಲಾ ಥಾಪರ್, ದೇವಿಪ್ರಸಾದ್ ಚಟ್ಟೋಪಾಧ್ಯಾಯ, ವಾಶ್ ಎಡ್ವರ್ಡ್ ಹೇಲ್ ಮುಂತಾದ ವಿದ್ವಾಂಸರು ಅವುಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಡುವ ವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಕಂಡುಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ. ಪುರಾಣಗಳ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಅರ್ಥಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾ ಸಮುದಾಯಗಳ ಅಳಿವು ಉಳಿವನ್ನು ಬಿಡಿಸಿ ನೋಡುವ ಪ್ರಯತ್ನ ಮಾಡುತ್ತಾ ಬಂದಿ-ದ್ದಾರೆ. ವೇದಗಳು, ಮಹಾಭಾರತ, ರಾಮಾಯಣ, ಪುರಾಣಗಳು ಇವೆಲ್ಲಾ ಸಮುದಾಯದ ನೆನಪುಗಳಾಗಿ ಉಳಿದು ಬಂದಿವೆ.
ವೇದಗಳ ಕಾಲಕ್ಕೆ ವೈದಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆಯ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳಲ್ಲದೆ ಹಲವಾರು ಇತರ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಹೆಸರುಗಳೂ ವೇದ ಸಾಹಿತ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ರಾಕ್ಷಸ, ಅಸುರ, ಪಾಣಿ, ನಿಷಾದ, ಕಿರಾತ, ಪಿಶಾಚ, ದಾನವ, ದೈತ್ಯ, ನಾಗ ಹೀಗೆ ದೀರ್ಘವಾದ ಪಟ್ಟಿಯೇ ನಮಗೆ ಸಿಗುತ್ತದೆ. ಇವರೆಲ್ಲಾ ದುಷ್ಟರೂ, ಕ್ರೂರಿಗಳೂ, ಕುರೂಪಿಗಳೂ, ಶತ್ರುಗಳೂ ಆಗಿ ಚಿತ್ರಿತರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ದೇವರು ಇವರನ್ನು ಸಂಹರಿಸಿ ಋಷಿಗಳು ಯಜ್ಞ, ಯಾಗಾದಿಗಳನ್ನು ಮಾಡಲು ರಕ್ಷಣೆ ನೀಡುತ್ತಾರೆ. ಆ ದೇವರುಗಳನ್ನು ಒಲಿಸಿಕೊಳ್ಳುವುದು ಅವರ ನಿತ್ಯ ಪ್ರಯತ್ನವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಹೇಲ್ ಎಂಬ ವಿದ್ವಾಂಸನ ಇತ್ತೀಚಿನ ಸಂಶೋಧನೆಯಿಂದ ತಿಳಿಯುವುದೇನೆಂದರೆ ದೇವರು ಎಂಬುವರೂ ಸಹ ಶಕ್ತಿಶಾಲಿಗಳಾದ ಒಂದು ಬುಡಕಟ್ಟೇ ಆಗಿರಬೇಕು. ವೈದಿಕರೊಂದಿಗೆ ಹೊಂದಿಕೊಂಡ ಕೆಲವು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳೆಂದರೆ ಗಂಧರ್ವ, ಕಿನ್ನರ, ಕಿಂ ಪುರುಷ, ವಸು, ಯಕ್ಷ, ರುದ್ರ, ಮಾರುತ ಇತ್ಯಾದಿ.
ಮೈಸೂರಿನ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಸರಿಸುವ ಮಹಿಷಾಸುರ ಅಸುರ ಕುಲಕ್ಕೆ ಸೇರಿದವನಾಗಿರಬೇಕು. ಸುರ (ದೇವರು) ಅಲ್ಲದವರು ಎನ್ನುವ ಅರ್ಥವೂ ಅದಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ. ಅಸುರ ಎಂಬ ಬುಡಕಟ್ಟು ಇಂದಿಗೂ ಜಾರ್ಖಂಡ್ ಹಾಗೂ ಮಧ್ಯ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಉಳಿದ ಯಾವುದೇ ದ್ರಾವಿಡ ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳ ಹಾಗೆಯೇ ಗುಂಡನೆಯ ಮುಖಚರ್ಯೆ, ದಪ್ಪ ಮೂಗು, ಕಪ್ಪು ಮೈಬಣ್ಣ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಇವರ ವಿಶೇಷವೆಂದರೆ ಕಬ್ಬಿಣವನ್ನು ಗಣಿಯಿಂದ ತೆಗೆದು ಕುಲುಮೆಯಲ್ಲಿ ಕರಗಿಸುವ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಕಲೆಗಾರಿಕೆಯನ್ನು ಬಲ್ಲವರು.
ಅಶೋಕನ ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಮೈಸೂರನ್ನು ಎರ್ಮೈನಾಡು (ಎಮ್ಮೆ ನಾಡು) ಎಂದು ಕರೆದಿದ್ದಾರೆ. ಈ ಪ್ರದೇಶದಲ್ಲಿ ಎಮ್ಮೆಗಳು ಹೆಚ್ಚಾಗಿದ್ದು ಹಾಗೆ ಕರೆಯುತ್ತಿದ್ದಿರಬಹುದು. ಎಮ್ಮೆಗಳು ಅಲ್ಲಿನ ಜನರ ಬದುಕನ್ನು ಆವರಿಸಿಕೊಂಡಿರಬಹುದು. ಈ ಕುರುಹುಗಳು ನಮಗೀಗಲೂ ಸಿಗುತ್ತವೆ. ನೀಲಗಿರಿಯ ತೋಡರು ಎಮ್ಮೆಗಳನ್ನು ಸಾಕುವ ಬುಡಕಟ್ಟಾಗಿದ್ದರು. ಅವರು ಪೂಜಿಸುವ ಗುಡಿಯ ಮುಂಭಾಗದಲ್ಲಿ ಕೋಣನ ಕೊಂಬುಗಳನ್ನು ಸಿಕ್ಕಿಸಿರುತ್ತಾರೆ. ಮಲೆನಾಡಿನ ಕೆಲವು ಕಡೆಗಳಲ್ಲಿ ಕೋಣಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿ ಉಳುವ ಪದ್ಧತಿ ಈಗಲೂ ಉಳಿದುಬಂದಿದೆ.
ಭಾರತದ ಬಹು ಭಾಗಗಳಲ್ಲಿ ಎಮ್ಮೆ ಮತ್ತು ಕೋಣ ಸಾಕುವುದು ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದ ಕಾಡುಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಡೆಮ್ಮೆಗಳೂ ಹೇರಳವಾಗಿವೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಸ್ಥಳೀಯವಾದ ಬುಡಕಟ್ಟೊಂದನ್ನು ಕೋಣನ ಹೆಸರಿನಿಂದ ಕರೆದಿದ್ದರೆ ಅಥವಾ ಸಾಂಕೇತಿಕವಾಗಿ ಸೂಚಿಸಿದ್ದರೆ ಅದು ಸಹಜವಾಗಿಯೇ ಇರುತ್ತದೆ. ಭಾರತದ ಹಲವು ಕಡೆ ಶಿಲಾಯುಗದ ಚಿತ್ರಗಳಲ್ಲೂ ಕೋಣನ ಚಿತ್ರಗಳನ್ನು ಬಿಡಿಸಲಾಗಿದೆ. ಕೋಣನ ಕಾರಣಕ್ಕೆ ಬುಡಕಟ್ಟೊಂದನ್ನು ಅಥವಾ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಮುಖಂಡನನ್ನು ಸಂಸ್ಕೃತದಲ್ಲಿ ಮಹಿಷಾಸುರ ಎಂದಿರುವ ಸಾಧ್ಯತೆಯನ್ನು ತಳ್ಳಿಹಾಕಲಾಗುವುದಿಲ್ಲ. ಅಂತಹ ಅಸುರನನ್ನು ಕೊಂದ ದೇವಿಯನ್ನು ಹಲವು ಹೆಸರುಗಳಲ್ಲಿ ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ದುರ್ಗಾ, ಕಾಳಿ, ಮಾರಿ, ಅಂಬಾ ಪರಮೇಶ್ವರಿ, ಹೀಗೆ ಇಂದಿಗೂ ಪೂಜೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿರುವ ಜಾಗಗಳನ್ನು ಹುಡುಕುತ್ತಾ ಹೋದರೆ ಮೈಸೂರನ್ನು ದಾಟಿ ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿರುವುದು ಗೊತ್ತಾಗುತ್ತದೆ. ಅಸುರರು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಹರಡಿದ ಜನರಾಗಿರಬೇಕು. ಅಸುರ, ದೈತ್ಯ, ರಾಕ್ಷಸ, ದಾನವ ಇವರೆಲ್ಲರೂ ಬೇರೆಬೇರೆ ಸಮುದಾಯಗಳೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ಕಾಲಾನುಕ್ರಮದಲ್ಲಿ ಅವರೆಲ್ಲರನ್ನೂ ಪ್ರತ್ಯೇಕವಾಗಿ ಗುರುತಿಸದೆ ಸೇರಿಸಿ ಹೇಳಲಾಗಿ ಅವರ ನಡುವೆ ಭೇದ ಕಾಣದಾಗಿದೆ. ರಾವಣನು ರಾಕ್ಷಸರ ನಾಯಕ. ರಾಮಾಯಣದ ವಾನರರು ಕಪಿಗಳಾಗಿರದೆ ವನಗಳಲ್ಲಿ ವಾಸ ಮಾಡುವವರಾಗಿರಬೇಕು. ಮೂಲ ಭಾರತ ಮತ್ತು ರಾಮಾಯಣಗಳನ್ನು ಅಧ್ಯಯನ ಮಾಡುವಾಗಲೂ ಈ ವ್ಯತ್ಯಾಸ ಗಮನಕ್ಕೆ ಬರುತ್ತದೆ.
ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತೃದೇವತೆಯ ಆರಾಧನೆ ಬಹು ಪ್ರಾಚೀನವಾದುದು. ಸಿಂಧೂ ನಾಗರಿಕತೆಯಲ್ಲೇ ನಮಗೆ ಸಪ್ತಮಾತೃಕೆಯರ ಮಣ್ಣಿನ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಸಿಗುತ್ತವೆ. ಹಾಗೂ ವೈದಿಕವಲ್ಲದ ಹಲವು ಬುಡಕಟ್ಟುಗಳು ಹಲವು ರೂಪದಲ್ಲಿ ಹೆಣ್ಣನ್ನು ಪೂಜಿಸುವುದು ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಅದರಲ್ಲೂ ಈಶಾನ್ಯ ಭಾಗದ ಜನ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಯ ಪೂಜಕರು. ಶಾಕ್ತ ಪರಂಪರೆ ಶೈವ ಪರಂಪರೆಯೊಂದಿಗೆ ಬೆರೆತು ಪುರಾಣಗಳ ರಚನೆಯಲ್ಲಿ ಮತ್ತಷ್ಟು ವಿಸ್ತಾರಗೊಂಡಿತು. ಶಾಕ್ತ ಪರಂಪರೆ ತನ್ನೊಳಗೆ ತಂತ್ರದ ವಿಧಿವಿಧಾನಗಳನ್ನು ಬೆಸೆದುಕೊಂಡು ಅದಕ್ಕೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಮನ್ನಣೆ, ರೋಚಕತೆ ಸಿಕ್ಕಿರಬಹುದು.
ಶಾಕ್ತ ಪರಂಪರೆ ಶೈವ, ವೈಷ್ಣವ ಮಾತ್ರವಲ್ಲದೆ, ಬೌದ್ಧ, ಜೈನ ಪಂಥಗಳನ್ನೂ ಒಳಹೊಕ್ಕಿತು. ವಜ್ರಾಯನ ಬೌದ್ಧಪಂಥದ ವಿಶೇಷತೆಯೇ ಅದರಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿಕೊಂಡ ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಯರು. ಹಾಗಾಗಿ ಕಾಳಿ, ಸರಸ್ವತಿ, ತಾರಾಭಗವತಿ ಇವು ಬೌದ್ಧ ಹಿನ್ನೆಲೆಯಲ್ಲೂ ಪ್ರತಿಧ್ವನಿಸುತ್ತವೆ. ಬೌದ್ಧ ಪಂಥದ ಶಾಖೆಗಳು ಶೈವರೊಳಗೆ ಸೇರಿಹೋದಂತೆ ಅದರ ಮೂಲ ಕುರುಹುಗಳನ್ನು ಕಳೆದುಕೊಂಡಿವೆ. ಈ ವಿವರಣೆಗಳ ಹರವು ಸುಮಾರು ಮೂರು ಸಾವಿರ ವರ್ಷಗಳದ್ದು. ನಮ್ಮ ಕುತೂಹಲ ಇರುವುದು ಈ ಅಸುರರನ್ನು ಕೊಂದ ಕಥೆಗಳನ್ನು ಪುರಾಣಗಳಲ್ಲಿ ಮೇಲಿಂದ ಮೇಲೆ ಏಕೆ ಹೇಳಲಾಗಿದೆ ಎಂಬುದರತ್ತ.
ಸುಲಭವಾದ ವಿವರಣೆ ಎಂದರೆ, ಶಕ್ತಿ ದೇವತೆಗಳನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಸಮುದಾಯಗಳು ಅಸುರರ ಸಂಹಾರ ಮಾಡಿವೆ. ಅದು ನಿರಂತರವಾಗಿ ನಡೆದಿತ್ತೇ ಅಥವಾ ಎಲ್ಲೋ ನಡೆದ ಕೆಲವು ಘಟನೆಗಳು ಉತ್ಪ್ರೇಕ್ಷಿತವಾಗಿವೆಯೋ ಎಂಬುದಕ್ಕೆ ಅಧ್ಯಯನದ ಅಗತ್ಯವಿದೆ. ಯಾವುದೇ ಊರಿನ ದೇವಿಯನ್ನು ಆ ಊರಿನ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಸಂಬೋಧಿಸುತ್ತಿದ್ದರು ಎಂಬುದನ್ನು ಒಂದು ಸರಳ ಉದಾಹರಣೆಯ ಮೂಲಕ ವಿವರಿಸಬಹುದು. ಪಿರಿಯಾಪಟ್ಟಣದ ಕಾಳಗವನ್ನು ವಿವರಿಸುವ ಜನಪದ ಕಾವ್ಯದಲ್ಲಿ ಪಿರಿಯಾಪಟ್ಟಣದಮ್ಮ ಹಾಗೂ ಚಾಮುಂಡಿಯ ನಡುವೆ ನಡೆಯುವ ಕಾಳಗವೆಂದು ವರ್ಣಿಸುವ ಕ್ರಮವು ಪುರಾಣ ಶೈಲಿಯದೆಂದು ತಿಳಿಯುತ್ತದೆ. ಇವು ರಾಜರು ನಡೆಸುವ ಹೋರಾಟಗಳಾಗದೆ ಆ ಊರ ದೇವತೆಗಳು ನಡೆಸುವ ಹೋರಾಟವೆಂದು ಹಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ.
ದುರ್ಗೆಯನ್ನು ಆರಾಧಿಸುವ ಜನರು ಕೋಣನನ್ನು ಸಾಕುತ್ತಿದ್ದ ಇಲ್ಲವೇ ಕೋಣನನ್ನೇ ಸಂಕೇತವಾಗಿ ಹೊಂದಿದ್ದ ಬುಡಕಟ್ಟು ಜನರನ್ನು ಹತ್ಯೆಗೈದ ಈ ಕಥೆ ಇಂದಿಗೂ ಪೂಜೆಗೊಳ್ಳುತ್ತಿದೆ. ಆ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಜನ ಅವರೇ ಆಗಿದ್ದರೂ ಆಶ್ಚರ್ಯವಿಲ್ಲ. ಭಾರತದ ದೇಗುಲಗಳ ಶಿಲ್ಪಗಳು ಈ ಕಥೆಗೆ ಮತ್ತಷ್ಟು ಚಾರಿತ್ರಿಕ ದಾಖಲೆಗಳಾಗಿ ಒದಗುತ್ತವೆ. ನನ್ನ ಅಧ್ಯಯನಕ್ಕೆ ಸಿಕ್ಕ ಮಾಹಿತಿಯಂತೆ ಕರ್ನಾಟಕದಲ್ಲಿ ದೇಗುಲಶಿಲ್ಪಗಳ ಆರಂಭವನ್ನು ಬಾದಾಮಿ ಗುಹಾಲಯಗಳಲ್ಲಿ ಗುರುತಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಯ ಶಿಲ್ಪವಿದೆ.
ಕೋಣನನ್ನು ಈಟಿಯಿಂದ ತಿವಿಯುತ್ತಿರುವ ಈ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಮಹಿಷಾಸುರ ಮರ್ದಿನಿಯ ದೇಹದ ಮೈಮಾಟ, ಅವಳು ಬೇಟೆಯನ್ನು ಹಿಡಿದು ಸಂಭ್ರಮಿಸುವಂತೆ ಮೂಡಿಬಂದಿದೆ. ಕೋಣನ ಬಾಲವನ್ನು ಎತ್ತಿಹಿಡಿದು ಅದರ ಕೊರಳಿಗೆ ಭರ್ಜಿಯನ್ನು ನಾಟಿ ನಿಂತಿರುವುದು ಬಹಳ ನೈಜವಾಗಿದೆ. ಏಳನೇ ಶತಮಾನಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಪಾಲರ ಶಿಲ್ಪವನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಕೋಣನ ಮುಖವುಳ್ಳ ವ್ಯಕ್ತಿ ನಿಂತು ಹೋರಾಡುತ್ತಿರುವಂತೆ ಕೆತ್ತಲಾಗಿದೆ. ಅದೇ ಸಮಕಾಲೀನವಾದ ಪಲ್ಲವರ ಕಾಲದ ಮಹಾಬಲಿಪುರಂನ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಛೇದವಾದ ಕೋಣನ ತಲೆಯಿಂದ ರಾಕ್ಷಸನ ಮುಖ ಹೊರಬಂದು ಹೋರಾಡುವಂತೆ ಕಾಣುತ್ತದೆ. ಇಲ್ಲಿ ಪುರಾಣದ ಕಥೆ ಶಿಲ್ಪಿಯ ಕಲ್ಪನೆಗೆ ಸಿಕ್ಕು ರೋಚಕತೆ ಪಡೆದುಕೊಂಡಿದೆ.
ರಕ್ಕಸನನ್ನು ಕೊಲ್ಲುವ ದುರ್ಗಿಯನ್ನಾಗಲೀ ಕಾಳಿಯನ್ನಾಗಲೀ ಅದೆಷ್ಟು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ತೋರಿಸಿದರೂ ಶಿಲ್ಪಿಗೆ ತೃಪ್ತಿ ಇಲ್ಲವೇನೋ ಎನ್ನಿಸುತ್ತದೆ. ಅದಕ್ಕಾಗಿ ನಾಲ್ಕು, ಆರು, ಎಂಟು ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲ ಹನ್ನೆರಡು ಕೈಗಳನ್ನೂ ನೀಡಲಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ ಬಹು ಭುಜಗಳನ್ನು ಹೊಂದುವಷ್ಟು ಸಮರ್ಥಳು ಅವಳೆಂಬುದೇ ಅವರ ಶಿಲ್ಪದ ಮೂಲಕ ಹೇಳಿರುವ ಸಂದೇಶ. ಕೋಣನ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲೂ ಹಲವು ಮಾರ್ಪಾಡುಗಳು ಬರತೊಡಗಿದವು. ಕೋಣನನ್ನು ತೋರಿಸುವ ಬದಲು ಕೋಣನ ದೇಹ ಹಾಗೂ ಮಾನವ ತಲೆಯ ಅಸುರ ಅಥವಾ ಮಾನವ ದೇಹದ ಹಾಗೂ ಕೋಣನ ತಲೆಯ ಅಸುರ– ಹೀಗೆ ಶಿಲ್ಪಿಯು ಕಾಲಕಾಲಕ್ಕೆ ರೌದ್ರಾವತಾರವನ್ನು ಸೃಷ್ಟಿಸುವಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಸೃಜನಶೀಲತೆಯನ್ನು ಮೆರೆಯತೊಡಗಿದ. ಆರಂಭದ ಶಿಲ್ಪದಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲದ ಅಸುರನ ಕಲ್ಪನೆ ನಂತರ ಬೆಳೆಯುತ್ತಾ ಹೋಗಿದೆ. ಬಂಗಾಳದ ವೈವಿಧ್ಯಮಯವಾದ ಕಾಳಿಯ ಮಣ್ಣಿನ ಮೂರ್ತಿಗಳನ್ನು ನೋಡಿದರೆ ಇದು ಬಹುಶಃ ಇನ್ನೂ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ ಎನ್ನಿಸುತ್ತದೆ.
ಕೋಣನ ಬಲಿ ಈ ಹಬ್ಬದ ಹಿಂದಿನ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಮುಖ ಅಂಶ. ಇವತ್ತು ಕೋಣನ ಬಲಿ ನಿಷೇಧಗೊಂಡಿದೆ ಎಂಬುದು ನಿಜವೇ ಆದರೂ ಅದರ ಹಿಂದಿನ ಕಥೆ ಹಲವು ಪ್ರಶ್ನೆಗಳಿಗೆ ದಾರಿಮಾಡಿಕೊಡುತ್ತದೆ. ಮಾರಮ್ಮನಿಗೆ ಮುಖ್ಯವಾಗಿ ಕೋಣನ ಬಲಿಯನ್ನು ನೀಡಲಾಗುತ್ತದೆ. ಒಂದು ಕಾಲಕ್ಕೆ ಕೋಣನ ಬಲಿಗೆ ಹೆಸರು ವಾಸಿಯಾದದ್ದು ಶಿರಸಿಯ ಮಾರಿಕಾಂಬಾ ದೇವಸ್ಥಾನ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವಲ್ಲ ನೇಪಾಳದಲ್ಲೂ ಈ ಆಚರಣೆ ಹೆಚ್ಚಾಗಿಯೇ ಕಂಡುಬರುತ್ತದೆ. ಹಳ್ಳಿಹಳ್ಳಿಗಳಲ್ಲಿ ಆಚರಿಸುವ ಈ ಹಬ್ಬದ ಹಿಂದೆ ಅಸಾದಿಗಳು ಹಾಡುವ ಕಥೆ ಎಲ್ಲಾ ಕಡೆಯೂ ಕೇಳಿ ಬರುತ್ತದೆ.
ಮಾರಮ್ಮ ಬ್ರಾಹ್ಮಣ ಸಮುದಾಯದ ಸುಂದರ ಕನ್ಯೆ. ಅವಳನ್ನು ಬಯಸಿ ತನ್ನ ಹುಟ್ಟಿನ ಮೂಲವನ್ನು ಮುಚ್ಚಿಟ್ಟ ತಳಸಮುದಾಯದ ಹುಡುಗ, ಸುಂದರವಾದ ಸಂಸಾರ ನಡೆಸುತ್ತಿದ್ದ. ಮಗನನ್ನು ನೋಡಲು ಬಂದ ತಾಯಿ ಬಾಯಿತಪ್ಪಿ ಆಡಿದ ಮಾತಿನಿಂದ ಅವನ ಕುಲಮೂಲ ತಿಳಿದು ಮಾರಮ್ಮ ಅವನನ್ನು ಕೊಲ್ಲಲು ಹೋದಾಗ ಅವನು ಕೋಣನ ದೇಹವನ್ನು ಹೊಕ್ಕುಬಿಡುತ್ತಾನೆ. ವ್ಯಗ್ರಳಾದ ಮಾರಮ್ಮ ಕೋಣವನ್ನು ಬಲಿತೆಗೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾಳೆ. ಆ ಬಲಿಯನ್ನು ಕೊಟ್ಟನಂತರ ಕೋಣನ ಕಾಲನ್ನು ಅದರ ಬಾಯಿಗೆ ಸಿಕ್ಕಿಸಿ ಅದರ ತಲೆಯ ಮೇಲೆ ಅದರ ದೇಹದಿಂದ ತೆಗೆದ ತುಪ್ಪದಲ್ಲಿ ದೀಪಹಚ್ಚಲಾಗುತ್ತದೆ. ಇದು ವರ್ಣಸಂಕರಕ್ಕೆ ನೀಡುವ ಎಚ್ಚರವಾಗಿದೆ. ಅವಳಿಗೆ ಹುಟ್ಟಿದ ಮಕ್ಕಳಲ್ಲಿ ಒಬ್ಬ ತನ್ನ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳಿಕೊಂಡು ಬದುಕಲು ಬಿಡುತ್ತಾಳೆ. ಮುಂದೆ ಅವನ ವಂಶ ಬೆಳೆದು ಅವರು ಅಸಾದಿಗಳಾಗುತ್ತಾರೆ.
ಇಂದಿಗೂ ಅಸಾದಿಗಳು ಮಾರಿಕಥೆಯನ್ನು ಹಾಡುತ್ತಾರೆ. ಇದೇ ಕಥೆ ಕರಿಯಮ್ಮ, ಮಸಣಿಯಮ್ಮ ಹೀಗೆ ಹಲವು ದೇವತೆಗಳ ಹೆಸರಿನಲ್ಲಿ ಕೇಳಿಬರುತ್ತದೆ. ತಮ್ಮ ಅವಸಾನದ ಕಥೆಯನ್ನು ತಾವೇ ಹಾಡುವ ದುರ್ದೈವ. ಬಹುಶಃ ಭಾರತದ ಹಬ್ಬಗಳಲ್ಲಿ ದುಷ್ಟರ ಹರಣವೆಂದಾಗ ಅದೊಂದು ಜನಾಂಗದ ಹರಣವೇ ಇರಬಹುದು. ಬಡತನಕ್ಕೆ ಕುಸಿದ ಬುಡಕಟ್ಟಿನ ಜನರನ್ನು ಬ್ರಿಟಿಷರು ‘ಕ್ರಿಮಿನಲ್ ಟ್ರೈಬ್’ ಎಂದು ಕರೆದಂತೆ, ತಮ್ಮ ಸಂಸ್ಕೃತಿಯ ಆಚೆಗೆ ಉಳಿದ ಸಮುದಾಯಗಳನ್ನು ದುಷ್ಟರೆಂದು ಹೀಗಳೆಯುತ್ತಾ ಅವರ ಬಲಿದಾನವನ್ನು ಸಂಭ್ರಮಿಸುವ ಆಚರಣೆಗಳೂ ಆಗಬಹುದು. ನಮ್ಮ ಮೂಲ ನಮಗೆ ತಿಳಿಯದಿದ್ದರೆ ಎಷ್ಟು ಚೆನ್ನಾಗಿತ್ತು. ಪುರಾಣದೊಳಗೆ ಸೇರಿದ ಚರಿತ್ರೆಯ ಹೂರಣ ಸಿಹಿಯಾಗಿರುತ್ತಿತ್ತು.
ನಿಮ್ಮ ಅನಿಸಿಕೆ ತಿಳಿಸಿ: editpagefeedback@prajavani.co.in
ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಆ್ಯಪ್ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ | ಐಒಎಸ್ | ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್, ಎಕ್ಸ್, ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಂನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಫಾಲೋ ಮಾಡಿ.