ADVERTISEMENT

ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್: ಸಾಮಾನ್ಯ ಭಾರತೀಯರಿಗೆ ಲಭ್ಯವೇ?

ಗಿರೀಶ್ ಲಿಂಗಣ್ಣ
Published 21 ಫೆಬ್ರುವರಿ 2022, 13:08 IST
Last Updated 21 ಫೆಬ್ರುವರಿ 2022, 13:08 IST
ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಚಿತ್ರ
ಪ್ರಾತಿನಿಧಿಕ ಚಿತ್ರ   

ಸಂವಹನ ಮತ್ತು ಅಂತರ್ಜಾಲ- ಇವೆರಡೂ ಜಗತ್ತಿನೆಲ್ಲೆಡೆ ಈಗ ಬಹುತೇಕ ಸಮಾನಾರ್ಥಕ ಪದಗಳಾಗಿದೆ. ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಜತೆಗೆ, ಅಂತರ್ಜಾಲವನ್ನು ಬಳಸುವ ಸಂವಹನ ವಿಧಾನವೂ ಬದಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಉಪಗ್ರಹವು ವಿತರಿಸಿದ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸಂಪರ್ಕವು ಭಾರತದ ಗ್ರಾಹಕರ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಿಗೆ ವಾಸ್ತವವಾಗಲಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಖಾಸಗಿ ಟೆಲಿಕಾಂ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ಇತ್ತೀಚೆಗೆ ಉಪಗ್ರಹ-ಆಧಾರಿತ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಅವಕಾಶಗಳನ್ನು ಅನ್ವೇಷಿಸಲು ವಿದೇಶಿ ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಜಂಟಿ ಉದ್ಯಮವನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಕಾರಣ ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಕುತೂಹಲ ಕೆರಳಿಸಿದ್ದು, ಸಾಕಷ್ಟು ಸುದ್ದಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಗ್ರಾಹಕರ ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಉಪಗ್ರಹ-ಆಧಾರಿತ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಬೆಂಬಲಿತ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಹೇಗೆ ಅನನ್ಯವಾಗುತ್ತದೆ? ನಮಗೆ ವ್ಯಾಪಕವಾದ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಸೌಲಭ್ಯವನ್ನು ನೀಡಿರುವ ಆಪ್ಟಿಕ್ ಫೈಬರ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್‌ಗಿಂತ ಇದು ಉತ್ತಮವಾಗಿದೆಯೇ? ಉಪಗ್ರಹ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಹಲವಾರು ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನುಹಾಗೂ ಹಲವು ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನೂ ಒಳಗೊಂಡಿದೆ. ಸಂಕ್ಷಿಪ್ತವಾಗಿ, ಉಪಗ್ರಹ ಅಂತರ್ಜಾಲವೆಂದರೆಭೂಮಿಯ ಸುತ್ತ ಕಕ್ಷೆಯಲ್ಲಿ ಪರಿಭ್ರಮಣ ಮಾಡುತ್ತಿರುವ ಕೃತಕ ಉಪಗ್ರಹಗಳಿಂದ ಪ್ರಸಾರವಾಗುವ ನಿಸ್ತಂತು ಅಂತರ್ಜಾಲವಾಗಿದೆ. ಇದು ಕೇಬಲ್ ಅಥವಾ ಡಿಜಿಟಲ್ ಚಂದಾದಾರರ ಲೈನ್ (DSL) ಮೇಲೆ ಅವಲಂಬಿತವಾಗಿರುವ ಭೂ-ಆಧಾರಿತ ಅಂತರ್ಜಾಲಕ್ಕಿಂತ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿ ಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.

ರೇಡಿಯೋ ತರಂಗಗಳ ಮೂಲಕ ಭೂಮಿಯ ಸುತ್ತ ಪರಿಭ್ರಮಿಸುವ ಉಪಗ್ರಹದೊಂದಿಗೆ ಉಪಗ್ರಹ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಕಾರ್ಯಗಳು ಸಂವಹನ ನಡೆಸುತ್ತವೆ. ಇದು ಐದು ಘಟಕಗಳನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿದೆ: ಕಂಪ್ಯೂಟರ್‌ನಂತಹ ಅಂತರ್ಜಾಲ-ಸಿದ್ಧ ಸಾಧನ, ಸ್ಮಾರ್ಟ್‌ಫೋನ್, ಮೋಡೆಮ್/ರೂಟರ್, ಸ್ಯಾಟಲೈಟ್ ಡಿಶ್, ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶದಲ್ಲಿ ಉಪಗ್ರಹ ಮತ್ತು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲೆ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್ ಆಪರೇಷನ್ಸ್ ಸೆಂಟರ್ (ಎನ್‌ಒಸಿ). ಅಂತರ್ಜಾಲದಲ್ಲಿ ಯಾವುದೇ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಹುಡುಕಿದಾಗ, ಡೇಟಾವನ್ನು ರಿಲೇ ವ್ಯವಸ್ಥೆ ಮೂಲಕ ಅಪ್ಲೋಡ್ ಮಾಡಲಾಗುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅಂತಿಮವಾಗಿ, ಎನ್‌ಒಸಿಗೆ ವಿನಂತಿಸುವ ಉಪಗ್ರಹ ಕಿರಣಗಳು, ಇದು ಕೋರಿದ ಮಾಹಿತಿಯನ್ನು ಒಟ್ಟುಗೂಡಿಸುತ್ತದೆ ಮತ್ತು ಅದನ್ನು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಪ್ರಸಾರ ಮಾಡುತ್ತದೆ. ಇದೆಲ್ಲವೂ ಒಂದು ಸೆಕೆಂಡ್‌ನ ಭಿನ್ನರಾಶಿಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಯುತ್ತದೆ.

ADVERTISEMENT

ಕೇಬಲ್ ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ನಲ್ಲಿರುವಂತೆ ವೈ-ಫೈ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ಪಡೆಯಲು ರೂಟರ್ ಅತ್ಯಗತ್ಯವಾಗಿರುತ್ತದೆ. ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರಿಂದ ಕಾನ್ಫಿಗರ್ ಮಾಡಲಾದ ಮೋಡೆಮ್ ಅನ್ನು ಬಳಸಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ ಫೈಬರ್ ಆಪ್ಟಿಕ್ಸ್‌ಗಾಗಿ ಮಾರಾಟವಾಗುವ ಸಿದ್ಧ ಮೋಡೆಮ್‌ಗಳು ಉಪಗ್ರಹ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್‌ಗಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವುದಿಲ್ಲ.

ಉಪಗ್ರಹಗಳನ್ನು ಭೂಮಿಯ ಮೇಲ್ಮೈಯಿಂದ ಸುಮಾರು 22,000 ಮೈಲುಗಳಷ್ಟು ಎತ್ತರದಲ್ಲಿ,ಉಪಗ್ರಹ-ಅಂತರ್ಜಾಲ ಸೇವೆಗಾಗಿ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಆದ್ದರಿಂದ, ಕೇಬಲ್ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಅಥವಾ ಡಿಎಸ್ಎಲ್‌ನೊಂದಿಗೆ ಅನುಭವಿಸುವುದಕ್ಕಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಸುಪ್ತತೆ (ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ವೇಗ) ಇದರಲ್ಲಿ ಇರಬಹುದು. ಅವು ಸೀಮಿತ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಅನ್ನೂ ಹೊಂದಿವೆ. ನೆಟ್‌ವರ್ಕ್‌ಗೆ ಏಕಕಾಲದಲ್ಲಿ ಎಷ್ಟು ಸಾಧನಗಳನ್ನು ಸಂಪರ್ಕಿಸಬಹುದು ಎಂಬುದನ್ನು ನಿರ್ಧರಿಸುವ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ ಇದು. ಪ್ರಸ್ತುತ ಉಪಗ್ರಹ ಸಂಪರ್ಕಗಳ ಯೋಜಿತ ಬ್ಯಾಂಡ್‌ವಿಡ್ತ್ 1-2 MB ಆಗಿರುತ್ತದೆ, ಇದನ್ನು ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಎಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ. ಅಂತರ್ಜಾಲವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸುವಲ್ಲಿ ಇರುವ ಸಮಸ್ಯೆಗಳನ್ನು ಪರಿಹರಿಸುವುದು ಒಂದು ಸವಾಲಾಗಿರಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಇದಕ್ಕೆ ವಿಶೇಷ ಜ್ಞಾನದ ಅಗತ್ಯವಿರುತ್ತದೆ.

ವೆಚ್ಚದ ಅಂಶವು ಉಪಗ್ರಹ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಸೇವೆಗೆ ಪ್ರತಿಬಂಧಕವಾಗಿದೆ. ಸದ್ಯಕ್ಕೆ ಇದು ಅತ್ಯಂತ ದುಬಾರಿ ಸೇವೆಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿದೆ. ಮಾಸಿಕ ಚಂದಾದಾರಿಕೆಗಳು ಕೇಬಲ್ ಮತ್ತು ಡಿಎಸ್ಎಲ್ ಪ್ಯಾಕೇಜ್‌ಗಳಿಗೆ ಸಮಾನವಾಗಿರಬಹುದು. ಆದರೆ ಅನುಸ್ಥಾಪನೆ ಮತ್ತು ಸಲಕರಣೆಗಳ ಬೆಲೆ ಜಾಸ್ತಿ ಇರುವುದರಿಂದ ಜನರು ಅದನ್ನು ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡಿಕೊಳ್ಳಲು ಅಡ್ಡಿಯಾಗಬಹುದು. ಅನುಸ್ಥಾಪನೆಗೆ ಹಣವನ್ನು ಪಾವತಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಬಳಕೆದಾರರು ಉಪಗ್ರಹ ಮೋಡೆಮ್ ಮತ್ತು ಡಿಶ್ ಅನ್ನೂ ಖರೀದಿಸಬೇಕು.

ದೇಶದ ನಗರ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಈಗ ಕೈಗೆಟುಕುವ ದರದಲ್ಲಿ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಸೇವೆ ದೊರೆಯುತ್ತಿದೆ. ಒಂದೆರಡು ಸಾವಿರ ರೂಪಾಯಿಗಳಿಗೆ, ಮೋಡೆಮ್ ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುವ ಜತೆಗೆ ಈ ಸೇವೆಗೆ ಚಂದಾದಾರರೂ ಆಗಬಹುದು. ಕಡಿಮೆ ವೇಗಕ್ಕೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಶುಲ್ಕವನ್ನು ಪಾವತಿಸಬೇಕಾದ ಉಪಗ್ರಹ ಬ್ರಾಡ್‌ಬ್ಯಾಂಡ್ ಅನ್ನು ಅವರೇಕೆ ಆಯ್ಕೆ ಮಾಡುತ್ತಾರೆ? ಮುಂಗಡ-ಕಾಯ್ದಿರಿಸುವಿಕೆ ಸಮಯದಲ್ಲಿ, ಪ್ರತಿ ಉಪಗ್ರಹ ಸಂಪರ್ಕಕ್ಕಾಗಿ ಸ್ಯಾಟ್‌ಕಾಮ್ (Satcom) ಕನಿಷ್ಠ 8,000 ರೂ.ಗಳನ್ನು ಸಂಗ್ರಹಿಸುತ್ತದೆ. ಸೇವೆಯನ್ನು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದ ಮೇಲೆ ಇದು ಇನ್ನೂ ಹೆಚ್ಚಾಗಬಹುದು.

ಇದು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವಲ್ಲದ ಮತ್ತು ದುಬಾರಿ ಸಂವಹನ ವಿಧಾನವೆಂದು ಪರಿಗಣಿಸಲಾಗಿದೆ. ತಾಂತ್ರಿಕ ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳು ಬಹುಶಃ ವೆಚ್ಚವನ್ನು ತಗ್ಗಿಸಬಹುದು ಮತ್ತು ವೇಗವನ್ನು ಸುಧಾರಿಸಬಹುದು, ಅದು ವಿಶ್ವಾಸಾರ್ಹವೂ ಆಗಬಹುದು. ಪ್ರತಿಕೂಲ ಹವಾಮಾನದ ಸನ್ನಿವೇಶನವು ಬಳಕೆದಾರರಿಗೆ ಖಚಿತವಾದ ಸಂಪರ್ಕವನ್ನು ನಿರಾಕರಿಸಬಹುದು. ಮಳೆ, ಮೋಡ ಕವಿದ ವಾತಾವರಣ, ಜೋರಾದ ಗಾಳಿ ಮತ್ತು ಹಿಮವು ಸಿಗ್ನಲ್‌ಗೆ ಅಡ್ಡಿಯಾಗಬಹುದು. ಎತ್ತರದ ಕಟ್ಟಡಗಳು ಮತ್ತು ಮರಗಳೂ ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ನಿರ್ಬಂಧಿಸಬಹುದು. ಸಂಕೇತಗಳನ್ನು ಪಡೆಯಲು ಡಿಶ್‌ ಅನ್ನು ಎಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಬೇಕು ಎನ್ನುವುದೂ ಹೆಚ್ಚು ಮುಖ್ಯವಾಗಿದೆ.

ಸೇವಾ ಪೂರೈಕೆದಾರರು ನ್ಯಾಯಸಮ್ಮತ ದರದ ಪ್ರವೇಶ ನೀತಿಯನ್ನು ಎದುರಿಸಬೇಕಾಗಬಹುದು, ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಪ್ರವೇಶದಲ್ಲಿ ಏಕಸ್ವಾಮ್ಯ ಇಲ್ಲವೆಂಬುದನ್ನು ಖಚಿತಪಡಿಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಬಳಕೆಯ ಮೇಲೆ ಮಿತಿಯನ್ನೂ ಅದು ವಿಧಿಸುವುದು. ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬಿಎಸ್ಸೆನ್ನೆಲ್ ಈ ಪದ್ಧತಿಯನ್ನು ಅನುಸರಿಸಿದೆ.

ಅನುಕೂಲಗಳು:
ಆದರೂ, ಉಪಗ್ರಹ ಅಂತರ್ಜಾಲದ ಒಂದು ದೊಡ್ಡ ಪ್ರಯೋಜನವೆಂದರೆ, ಫೈಬರ್ ಸಂಪರ್ಕಗಳು ಸಾಧ್ಯವಾಗದ ಸ್ಥಳಗಳನ್ನು ಅದು ತಲುಪಬಹುದು. ಇಂದಿಗೂ, ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಗುಡ್ಡಗಾಡು ಮತ್ತು ದುರ್ಗಮ ಪ್ರದೇಶಗಳು, ಹಳ್ಳಿಗಳು, ಹಾಗೆಯೇ ದ್ವೀಪಗಳು ಅಂತರ್ಜಾಲ ಸೌಲಭ್ಯದ ಕೊರತೆ ಅನುಭವಿಸುತ್ತಿವೆ. ಬ್ಯಾಂಕಿಂಗ್ ವಲಯ ಮತ್ತು ಅಂಚೆ ಇಲಾಖೆ ತಮ್ಮ ಎಟಿಎಂ ಸೇವೆಗಳನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸಲು ಈ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು. ಏಕೆಂದರೆ ಅವು ಫೈಬರ್-ಆಪ್ಟಿಕ್ ಲೈನ್‌ಗಳನ್ನು ಹಾಕುವ ಅಗತ್ಯವಿಲ್ಲ. ಬೇರೆ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಹೇಳುವುದಾದರೆ, ಈ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನವು ಭೂಮಿಯಿಂದ ಸ್ವತಂತ್ರವಾಗಿ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುತ್ತದೆ.

ಗ್ರಾಹಕ ಅಪ್ಲಿಕೇಶನ್‌ಗಳಿಗೆ ಈ ಸಂವಹನ ವಿಧಾನವು ಹೊಸದಾದರೂ, ರಕ್ಷಣಾ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಸಂವಹನಕ್ಕಾಗಿ ಇದನ್ನು ಹಲವು ವರ್ಷಗಳಿಂದ ಬಳಸಲಾಗುತ್ತಿದೆ. ಉಪಗ್ರಹ ಅಂತರ್ಜಾಲ ಸೇವೆ ಪ್ರಸ್ತುತ ಸಂವಹನ ವ್ಯವಸ್ಥೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ಅಥವಾ ವರ್ಯಾಯವಾಗಿ ಬಂದಿರುವುದಲ್ಲ. ಅದರೂ, ದೂರದ, ದುರ್ಗಮ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಗೆ ಇದು ಉತ್ತಮ ಆಯ್ಕೆಯಾಗಿದೆ. ಧನಾತ್ಮಕ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಬದಿಗೆ ಸರಿಸಿ, ಹೂಡಿಕೆದಾರರು ಇದರಿಂದ ವಾಣಿಜ್ಯ ಪ್ರಯೋಜನಗಳನ್ನು ಬಳಸಿಕೊಳ್ಳಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸುತ್ತಿದ್ದಾರೆ.

ಅಮೆರಿಕದಲ್ಲಿ, ಉಪಗ್ರಹ ಇಂಟರ್ನೆಟ್ ಸೇವೆ ಸಾಮಾನ್ಯವಾಗಿದೆ. ಭಾರತದಲ್ಲಿ ಶೀಘ್ರದಲ್ಲೇ ಕಾರ್ಯನಿರ್ವಹಿಸುವಂತಾಗಲು, ಏರ್‌ಟೆಲ್ (Airtel), ಎಲೋನ್ ಮಸ್ಕ್‌ನ ಸ್ಪೇಸ್‌ಎಕ್ಸ್ ಟೆಕ್ನಾಲಜೀಸ್ (SpaceX Technologies), ಹ್ಯೂಸ್ ಮತ್ತಿತರ ಸಂಸ್ಥೆಗಳು ವಾಣಿಜ್ಯ ಪರವಾನಗಿಗಾಗಿ ಅರ್ಜಿ ಸಲ್ಲಿಸಿವೆ. ಭಾರ್ತಿ ಗ್ಲೋಬಲ್ ಮತ್ತು ಯುಕೆ ಸರ್ಕಾರದ ಜಂಟಿ ಮಾಲೀಕತ್ವದ ಒನ್‌ವೆಬ್ (OneWeb) ನಮ್ಮ ದೇಶದಲ್ಲಿ ಉಪಗ್ರಹ ವ್ಯಾಪಾರದ ಆಸಕ್ತಿಗಳನ್ನು ಹೊಂದಿವೆ. ರಿಲಯನ್ಸ್ ಜಿಯೋ ಲಕ್ಸೆಂಬರ್ಗ್ ಮೂಲದ SES ಕಂಪನಿಯೊಂದಿಗೆ ಪಾಲುದಾರಿಕೆ ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಈ ವ್ಯವಹಾರವನ್ನು ಪ್ರವೇಶಿಸಿದೆ. ಜಿಯೋದ ಈ ಉಪಗ್ರಹ ಸಾಹಸೋದ್ಯಮವು ಭಾರತದಾದ್ಯಂತ ಮತ್ತು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಗ್ರಾಮೀಣ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಭಾರತೀಯ ಗ್ರಾಹಕರಿಗೆ ಸೇವೆಯನ್ನು ಒದಗಿಸುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ಕೆಲವು ಅಂತಾರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಮತ್ತು ಕಡಲಿನ ಗ್ರಾಹಕರನ್ನೂ ಗುರಿಯಾಗಿರಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ.

ನಿಸ್ಸಂದೇಹವಾಗಿ, ಇಂತಹ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳು ಭಾರತದ ಡಿಜಿಟಲ್ ಹೆಜ್ಜೆಗುರುತನ್ನು ವಿಸ್ತರಿಸುತ್ತಿವೆ. ಆದರೆ ಇವುಗಳಲ್ಲಿ ಹಲವು ಸೇವೆಗಳು ಜನಸಾಮಾನ್ಯರಿಗೆ ಬಳಕೆಯಾಗುವಷ್ಟು ಮಿತವ್ಯಯಕಾರಿಯೇ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆ ಉದ್ಭವಿಸುತ್ತದೆ.

ಗಿರೀಶ್ ಲಿಂಗಣ್ಣ
ಕೈಗಾರಿಕೋದ್ಯಮಿ, ಬಾಹ್ಯಾಕಾಶ ಮತ್ತು ರಕ್ಷಣಾ ವಿಶ್ಲೇಷಕ.

ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಆ್ಯಪ್ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ | ಐಒಎಸ್ | ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್, ಎಕ್ಸ್, ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಇನ್‌ಸ್ಟಾಗ್ರಾಂನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಫಾಲೋ ಮಾಡಿ.