ಗುರುವಾರ, 12 ಸೆಪ್ಟೆಂಬರ್ 2024
×
ADVERTISEMENT
ಈ ಕ್ಷಣ :
ಆಳ–ಅಗಲ | ‘ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆ’ಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ
ಆಳ–ಅಗಲ | ‘ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆ’ಯಲ್ಲಿ ಭಾರತ
ಅಮೆರಿಕನ್ನರ ತಲಾ ಆದಾಯದ ಕಾಲು ಭಾಗ ತಲುಪಲು ಭಾರತೀಯರಿಗೆ 75 ವರ್ಷ ಬೇಕು: ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್
Published 16 ಆಗಸ್ಟ್ 2024, 0:00 IST
Last Updated 16 ಆಗಸ್ಟ್ 2024, 0:00 IST
ಅಕ್ಷರ ಗಾತ್ರ

ಭಾರತ, ಚೀನಾ, ಬ್ರೆಜಿಲ್, ದಕ್ಷಿಣ ಆಫ್ರಿಕಾ ಸೇರಿದಂತೆ ಜಗತ್ತಿನ 108 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಯಲ್ಲಿ ಸವಾಲುಗಳನ್ನು ಎದುರಿಸುತ್ತಿದ್ದು, ‘ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆ’ಯಲ್ಲಿ ಸಿಲುಕಿವೆ.. 

–ಇದು ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಹೊಸ ಅಧ್ಯಯನವೊಂದರ ತಿರುಳು. 50 ವರ್ಷಗಳ ಅಂಕಿಸಂಖ್ಯೆ, ಅನುಭವ ಆಧರಿಸಿ, ‘ವಿಶ್ವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರದಿ 2024: ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆ’ ಎನ್ನುವ ಅಧ್ಯಯನ ವರದಿಯನ್ನು ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಬಿಡುಗಡೆ ಮಾಡಿದೆ‌‌. ಅದರಲ್ಲಿ ದೇಶಗಳನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯ, ಕೆಳಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯ, ಮೇಲುಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯ ಮತ್ತು ಉತ್ತಮ ಆದಾಯದ ದೇಶಗಳು ಎಂದು ವಿಂಗಡಿಸಲಾಗಿದೆ. 2023ರ ಕೊನೆಯ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಜಗತ್ತಿನಲ್ಲಿ 108 ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ದೇಶಗಳು ಇದ್ದವು ಎಂದು ವರದಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡಿದೆ.

ಈ ದೇಶಗಳು, ತಮ್ಮ ಬೆಳವಣಿಗೆಯ ಹಂತದಲ್ಲಿ, ಅಮೆರಿಕದ ತಲಾ ಆದಾಯದ ಶೇ 10ರಷ್ಟು ತಲುಪುವ ಹೊತ್ತಿಗೆ, ಸ್ಥಗಿತಗೊಳ್ಳುತ್ತವೆ ಅಥವಾ ನಿಧಾನಗತಿಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹಾಗೆ ಸ್ಥಗಿತಗೊಳ್ಳಲು ಅಥವಾ ಕುಂಠಿತಗೊಳ್ಳಲು ಕಾರಣವಾಗುವ ಅಂಶಗಳನ್ನೂ ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ಗುರುತಿಸಿದೆ. ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಮುಖ್ಯವಾದವು, ರಾಷ್ಟ್ರಗಳ ನಡುವೆ ಹೆಚ್ಚುತ್ತಿರುವ ಭೌಗೋಳಿಕ–ರಾಜಕೀಯ ಸಂಘರ್ಷಗಳು, ವಯಸ್ಸಾದವರ ಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಳ, ಮುಂದುವರಿದ ದೇಶಗಳ ರಕ್ಷಣಾತ್ಮಕತೆ, ಸಾಲದ ಹೊರೆ, ಹವಾಮಾನ ಬದಲಾವಣೆ ಮತ್ತು ಇಂಧನ ಪರಿವರ್ತನೆಯಲ್ಲಿ ವಿಳಂಬ. ಬದಲಾಗುತ್ತಿರುವ ಆರ್ಥಿಕ ಮತ್ತು ಸಾಂಸ್ಥಿಕ ಅಗತ್ಯಗಳಿಗೆ ತಕ್ಕಂತೆ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸಿ
ಕೊಳ್ಳುವುದರಲ್ಲಿ ಈ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ವಿಫಲವಾಗಿವೆ ಎಂದೂ ವರದಿ ತಿಳಿಸಿದೆ.          

ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ 2007ರಿಂದ ‘ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆ’ಯ ಪರಿಕಲ್ಪನೆಯನ್ನು ಬಳಸುತ್ತಿದೆ. 34 ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ಕೇವಲ 34 ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಮಾತ್ರ ಈ ಬಲೆಯನ್ನು ದಾಟಲು ಸಾಧ್ಯವಾಗಿದೆ. ಅಂದರೆ, ಆ ದೇಶಗಳು ನಿರೀಕ್ಷಿತ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಸಾಧಿಸಿ, ಉತ್ತಮ ಆದಾಯದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಂಡಿವೆ. ಅವುಗಳ ಪೈಕಿ ಹೆಚ್ಚಿನ ದೇಶಗಳು, ಐರೋಪ್ಯ ಒಕ್ಕೂಟಕ್ಕೆ ಸೇರಿದ ಇಲ್ಲವೇ ಹೊಸದಾಗಿ ತೈಲ ನಿಕ್ಷೇಪಗಳು ಪತ್ತೆಯಾದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಾಗಿವೆ.

108 ದೇಶಗಳು ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆಯಲ್ಲಿ ಏಕೆ ಸಿಲುಕಿವೆ ಎನ್ನುವುದನ್ನು ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಮುಖ್ಯ ಅರ್ಥಶಾಸ್ತ್ರಜ್ಞ ಇಂದರ್‌ಮಿತ್ ಗಿಲ್ ವಿವರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

‘ಈ ದೇಶಗಳು ಆರ್ಥಿಕತೆಯಲ್ಲಿ ಮುಂದುವರಿಯಲು ಅತ್ಯಂತ ಹಳೆಯ ತಂತ್ರಗಳ ಮೊರೆ ಹೋಗಿವೆ. ಅವು ದೀರ್ಘಕಾಲದವರೆಗೆ ಹೂಡಿಕೆಯನ್ನು ಅವಲಂಬಿಸಿ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ, ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ನಿರ್ಲಕ್ಷಿಸಿವೆ, ಅಂಥ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಿಗೆ ಹೊಸ ದೃಷ್ಟಿಕೋನ ಬೇಕಿದೆ’ ಎಂದು ಹೇಳಿದ್ದಾರೆ.

ವರದಿಯ ಪ್ರಕಾರ, ಅಮೆರಿಕದ ಇಂದಿನ ತಲಾ ಆದಾಯದ (₹67.42 ಲಕ್ಷ) ಕಾಲು ಭಾಗವನ್ನು ಮುಟ್ಟಲು ಭಾರತಕ್ಕೆ ಇನ್ನೂ 75 ವರ್ಷ ಬೇಕು. ಅದೇ ಪರಿಸ್ಥಿತಿ ಮುಟ್ಟಲು ಚೀನಾಗೆ ಇನ್ನೂ 10 ವರ್ಷಗಳ ಅಗತ್ಯವಿದ್ದರೆ, ಇಂಡೊನೇಷ್ಯಾಗೆ 70 ವರ್ಷ ಬೇಕು. 

ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಸರ್ಕಾರದ ನಿಯಮಾವಳಿಗಳು ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಅಪವ್ಯಯಕ್ಕೆ
ಕಾರಣವಾಗುವುದಲ್ಲದೇ, ಉತ್ಪಾದನೆ ಮತ್ತು ಸಂಶೋಧನೆಗೆ ತೊಡಕಾಗುತ್ತವೆ ಎಂದು ವಿಶ್ಲೇಷಿಸಲಾಗಿದೆ. ಇಷ್ಟಾಗಿಯೂ, ಭಾರತದ ಇನ್ಫೊಸಿಸ್ ಮತ್ತು ಚೀನಾದ ಅಲಿಬಾಬಾ ಕಂಪನಿಗಳ ಯಶಸ್ಸಿನ ಬಗ್ಗೆ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ದೇಶಗಳು ವಿದೇಶಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ-ಕೌಶಲದ ಅಳವಡಿಕೆ, ಹಣಕಾಸು, ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲಗಳ ಸಮರ್ಥ ಬಳಕೆ ಮುಂತಾದ ಕ್ರಮಗಳ ಮೂಲಕ ತಲಾ ಆದಾಯವನ್ನು ಹೆಚ್ಚಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ವರದಿ ಸಲಹೆ ನೀಡಿದೆ. 

ತೆರಿಗೆ ಪದ್ಧತಿ ಹೇಗಿರಬೇಕು ಎನ್ನುವ ಬಗ್ಗೆಯೂ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಗಮನ ಸೆಳೆಯಲಾಗಿದೆ. ಪ್ರಗತಿಪರ ತೆರಿಗೆ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯಿಂದ ಅಸಮಾನತೆಯನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ, ಹೆಚ್ಚು ತೆರಿಗೆ ವಿಧಿಸುವುದರಿಂದ ಉದ್ಯಮಿಗಳು ತಮ್ಮ ದುಡಿಮೆಯನ್ನು ಕಡಿಮೆ ಮಾಡಬಹುದು, ತೆರಿಗೆ ಕಟ್ಟದೇ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಳ್ಳಬಹುದು ಇಲ್ಲವೇ ತೆರಿಗೆ ಕಡಿಮೆ ಇರುವ ಪ್ರದೇಶಕ್ಕೆ ಸ್ಥಳಾಂತರಗೊಳ್ಳಬಹುದು ಎಂದು ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್ ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ.

ಆಧಾರ: ‘ವಿಶ್ವ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ವರದಿ–2024 ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆ’ ವರದಿ

ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ '3 ಐ’ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರ ಸಲಹೆ
‘ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ ಬಲೆ’ಯಿಂದ ತಪ್ಪಿಸಿಕೊಂಡು, ಹೆಚ್ಚು ಆದಾಯದ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆಗೊಳ್ಳಲು ಈ ದೇಶಗಳು ‘3 ಐ’ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಅನುಸರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ವರದಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದೆ. ‘3 ಐ’ಗಳೆಂದರೆ ಹೂಡಿಕೆ (Investment), ಅಳವಡಿಕೆ (Infusion) ಮತ್ತು ನಾವೀನ್ಯ/ಆವಿಷ್ಕಾರ (Innovation). ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯ ಹೊಂದಿರುವ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು ಈಗ ಹೂಡಿಕೆ ಬಗ್ಗೆ ಮಾತ್ರ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡುತ್ತಿವೆ. ಹೂಡಿಕೆಯೊಂದರಿಂದಲೇ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಸಾಧ್ಯವಿಲ್ಲ. ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಯ ಜೊತೆಗೆ ಹೊಸ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಅಳವಡಿಕೆ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಿಗೂ ಗಮನ ಹರಿಸಬೇಕು ಎಂದು ವರದಿ ಹೇಳಿದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯ ವಿವಿಧ ಹಂತಗಳಲ್ಲಿ ದೇಶಗಳು ಈ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಹೇಗೆ ಅನುಷ್ಠಾನ ಮಾಡಬೇಕು ಎಂಬುದನ್ನೂ ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ವಿವರಿಸಿದೆ. ಹೂಡಿಕೆ (1i) ಆಧಾರಿತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರಗಳು ಪ್ರಗತಿಯ ಆರಂಭದ ಹಾದಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ವೇಗ ನೀಡುತ್ತವೆ. ಆ ನಂತರದಲ್ಲಿ ಹೊಸ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳನ್ನು ಅಳವಡಿಸುವ (2i) ನೀತಿಗಳಿಗೆ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಬೇಕು. ಬಳಿಕ ಹೊಸ ಕಲ್ಪನೆಗಳು, ಸಂಶೋಧನೆ, ಆವಿಷ್ಕಾರಗಳಿಗೆ (3i) ಸಂಪನ್ಮೂಲ ಗಳನ್ನು ಒದಗಿಸಬೇಕು. ವಿಶ್ವಬ್ಯಾಂಕ್‌ನ ಪ್ರಕಾರ, ಕಡಿಮೆ ಆದಾಯದ ರಾಷ್ಟ್ರಗಳು (low income) ಹೂಡಿಕೆಗೆ (1i) ಹೆಚ್ಚು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಬೇಕು, ಕೆಳ ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ (low middle income) ದೇಶಗಳು ಹೂಡಿಕೆ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನಗಳ ಅಳವಡಿಕೆಗೆ (2i) ಗರಿಷ್ಠ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಒತ್ತು ನೀಡಬೇಕು, ಮೇಲು ಮಧ್ಯಮ ಆದಾಯದ (upper middle income) ದೇಶಗಳು ಹೂಡಿಕೆ, ಅಳವಡಿಕೆಯೊಂದಿಗೆ ಆವಿಷ್ಕಾರಕ್ಕೂ (3i) ಗರಿಷ್ಠ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಬೇಕು. ಯಾವ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಒತ್ತು?: ‘3ಐ’ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೇಶಗಳು ಉದ್ಯಮ (Enterprise), ಕೌಶಲ ವೃದ್ಧಿ/ಪ್ರತಿಭೆ (Talent) ಮತ್ತು ಇಂಧನ (Energy) ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಬೇಕು ಎಂದೂ ವರದಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದೆ.
ಯಾವ ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಒತ್ತು?
‘3ಐ’ ಕಾರ್ಯತಂತ್ರವನ್ನು ಅನುಷ್ಠಾನಗೊಳಿಸುವ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ದೇಶಗಳು ಉದ್ಯಮ (Enterprise), ಕೌಶಲ ವೃದ್ಧಿ/ಪ್ರತಿಭೆ (Talent) ಮತ್ತು ಇಂಧನ (Energy) ಕ್ಷೇತ್ರಗಳಿಗೆ ಒತ್ತು ನೀಡಬೇಕು ಎಂದೂ ವರದಿ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದೆ.
ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾದ ಯಶೋಗಾಥೆ
1950ರ ದಶಕದಲ್ಲಿ ಅತ್ಯಂತ ಬಡ ರಾಷ್ಟ್ರವಾಗಿದ್ದ ದಕ್ಷಿಣ ಕೊರಿಯಾ ಪವಾಡ ಸದೃಶ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿದ್ದನ್ನು ವಿಶ್ವ ಬ್ಯಾಂಕ್‌ ತನ್ನ ವರದಿಯಲ್ಲಿ ಪ್ರಮುಖವಾಗಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದೆ. ಆರ್ಥಿಕತೆಯ ಇತಿಹಾಸದಲ್ಲಿಯೇ ದಾಖಲೆ ಸೃಷ್ಟಿಸಿರುವ ಕೊರಿಯಾ ಏಳು ದಶಕಗಳ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಕ್ರಾಂತಿಕಾರಕವಾಗಿ ಪರಿವರ್ತನೆ ಹೊಂದಲು ಕಾರಣವಾದ ಅಂಶಗಳನ್ನೂ ವಿವರಿಸಿದೆ. ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ರಪ್ತು ಉತ್ತೇಜನಕ್ಕೆ ಗಮನಕೊಟ್ಟಿದ್ದ ಕೊರಿಯಾ, ದೇಶಿಯ ಕಂಪನಿಗಳಿಗೆ ಅಂತರರಾಷ್ಟ್ರೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯಲ್ಲಿ ಪೈಪೋಟಿ ನಡೆಸಲು ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿತು. ನಂತರದ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲಿ ತೆರಿಗೆ ಕಡಿತ ಮಾಡುವುದರ ಜೊತೆಗೆ ದೇಶೀಯ ಮಾರುಕಟ್ಟೆಯನ್ನು ವಿದೇಶಿ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಮುಕ್ತವಾಗಿಸಿತು. ಕೈಗಾರಿಕಾ ನೀತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಮೊದಲು ದೊಡ್ಡ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡಿದ ಸರ್ಕಾರ, ಬಳಿಕ ಸಣ್ಣ ಮತ್ತು ಮಧ್ಯಮ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಪ್ರೋತ್ಸಾಹ ಕೊಟ್ಟಿತು. ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿದ ಬಂಡವಾಳ ವೇಗವಾದ ಆರ್ಥಿಕ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಕಾರಣವಾಯಿತು. 2000ದ ನಂತರ ಮಾಹಿತಿ ಮತ್ತು ಸಂವಹನ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ, ಮೂಲಸೌಕರ್ಯ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಭಾರಿ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಅವಕಾಶ ನೀಡಿದ್ದರಿಂದ ಡಿಜಿಟಲ್‌ ಮತ್ತು ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಆಧಾರಿತವಾಗಿಯೂ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಹೊಂದಿತು. ಎರಡನೆಯದಾಗಿ, ಕೊರಿಯಾವು ಸಂಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಲ್ಲಿ ತೊಡಗಿರುವ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳು, ವಿಜ್ಞಾನ, ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಹೊಸ ಕಲ್ಪನೆಗಳಿಗೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಹೊಸ ನೀತಿಗಳನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದಿತು. ತೆರಿಗೆ ವಿನಾಯಿತಿಗಳನ್ನು ಘೋಷಿಸಿತು. ಇದೇ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಮಾನವ ಸಂಪನ್ಮೂಲದ ಮೇಲೂ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿ, ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿಗೆ ಅವಕಾಶ ಕಲ್ಪಿಸಿತು. ಮೂರನೆಯದಾಗಿ, ಉದ್ಯಮಗಳೊಂದಿಗೆ ಉತ್ತಮ ಸಂಬಂಧ ಕಾಯ್ದುಕೊಂಡು, ದೇಶದಲ್ಲಿ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಗೆ ಪೂರಕವಾದ ನೀತಿಗಳ ಮೂಲಕ ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಗತಿ ಸಾಧಿಸಿತು.

ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಆ್ಯಪ್ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ | ಐಒಎಸ್ | ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್, ಎಕ್ಸ್, ಫೇಸ್‌ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಇನ್‌ಸ್ಟಾಗ್ರಾಂನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಫಾಲೋ ಮಾಡಿ.

ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT
ADVERTISEMENT