ಪ್ರಗತಿಗೆ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಾತ್ರವೂ ಮುಖ್ಯ

2011ರ ಆ ಬೇಸಿಗೆಯ ತಿಂಗಳುಗಳಲ್ಲಿ ‘ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರ ವಿರೋಧಿ ಆಂದೋಲನ’ಗಳು ಪ್ರಧಾನಿ ಮನಮೋಹನ್ ಸಿಂಗ್ ಅವರ ನ್ಯೂನತೆಗಳನ್ನು ಇನ್ನಿಲ್ಲದಂತೆ ಟೀಕಿಸತೊಡಗಿದ್ದವು. ಅವರ ಸ್ಥಾನವನ್ನು ಸೋನಿಯಾ ಗಾಂಧಿ ತುಂಬಲಾರರು ಎಂಬುದೇ ಎಲ್ಲರ ನಂಬಿಕೆಯಾಗಿತ್ತು. ಮುಂದಿನ ಮಹಾ ಚುನಾವಣೆಗೆ ಇನ್ನೂ ಮೂರು ವರ್ಷ ಬಾಕಿ ಇತ್ತು. ಆದರೂ ಮುಂದಿನ ಪ್ರಧಾನಿ ಯಾರಾಗುತ್ತಾರೆ ಮತ್ತು ಯಾರಾಗಬೇಕು ಎಂಬ ಬಗ್ಗೆ ಅದಾಗಲೇ ಚರ್ಚೆಗಳು ಆರಂಭವಾಗಿದ್ದವು.

. 2012 ಮತ್ತು 2013ರಲ್ಲಿ ಮುಂಬೈ, ಕೋಲ್ಕತ್ತ, ಅಹಮದಾಬಾದ್, ಕೊಚ್ಚಿ ಮತ್ತಿತರ ನಗರಗಳಿಗೆ ಭೇಟಿ ನೀಡಿದ್ದ ನಾನು, ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದಂತೆ ಅಲ್ಲಿ ನಡೆದ ಹತ್ತಾರು ಚರ್ಚೆಗಳಲ್ಲಿ ಪಾಲ್ಗೊಂಡಿದ್ದೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುತೇಕ ಸಂವಾದಗಳು ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಮತ್ತು ರಾಹುಲ್ ಗಾಂಧಿ ಅವರ ಸುತ್ತಲೇ ಕೇಂದ್ರೀಕೃತವಾಗಿದ್ದವು. ಪ್ರಧಾನಿ ದುರ್ಬಲರಾಗಿದ್ದರಿಂದ ದೇಶದ ಆರ್ಥಿಕ ಸ್ಥಿತಿ ಕುಸಿಯತೊಡಗಿತ್ತು. ಇದರಿಂದ ತೀವ್ರ ನಿರಾಶರಾಗಿದ್ದ ಮಧ್ಯಮ ವರ್ಗದ ಜನ, ಅವರು ಅಧಿಕಾರದಿಂದ ಕೆಳಗಿಳಿಯುವುದನ್ನೇ ಕಾಯುತ್ತಿದ್ದರು. ಹೆಚ್ಚು ಕ್ರಿಯಾಶೀಲವಾದ ಯುವ ಪ್ರಧಾನಿ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದರೆ ಆರ್ಥಿಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗೆ ಚಾಲನೆ ದೊರೆಯಬಹುದು, ಭ್ರಷ್ಟಾಚಾರಕ್ಕೆ ಕಡಿವಾಣ ಸಾಧ್ಯವಾಗಬಹುದು ಎಂಬ ಆಶಯ ಹೊಂದಿದ್ದರು.

. ಇಲ್ಲಿ ಗಮನಾರ್ಹವಾಗಿದ್ದ ಒಂದು ಅಂಶವೆಂದರೆ, ಕೊಚ್ಚಿಯಲ್ಲಿ ಕೇರಳಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಅಥವಾ ಮುಂಬೈನಲ್ಲಿ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ಬಗ್ಗೆ ಕಾಳಜಿ ವಹಿಸುವ ಸಂಗತಿಗಳ ಕುರಿತಂತೆ ಯಾವ ಪ್ರಶ್ನೆಯೂ ನನಗೆ ಎದುರಾಗಲಿಲ್ಲ. 30 ರಾಜ್ಯಗಳನ್ನೊಳಗೊಂಡ ಒಕ್ಕೂಟವಾದ ಭಾರತದಲ್ಲಿನ ಹಲವು ರಾಜ್ಯಗಳು ವಿಸ್ತೀರ್ಣ ಅಥವಾ ಜನಸಂಖ್ಯೆಯಲ್ಲಿ ಯೂರೋಪ್ನ ಪ್ರಮುಖ ದೇಶದಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ಪಡೆದಿವೆ. ಆದರೂ ಆ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ನಾನು ಹೋದ ಕಡೆಯಲ್ಲೆಲ್ಲ ರಾಜಕೀಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ಸಂವಾದಗಳೆಲ್ಲ ದೆಹಲಿಯ ಸುತ್ತಲೇ ಗಿರಕಿ ಹೊಡೆಯುತ್ತಿದ್ದವು.

. ಮೋದಿ ಮತ್ತು ರಾಹುಲ್ ಅವರಲ್ಲಿ ಯಾರನ್ನು ಆಯ್ದುಕೊಳ್ಳುವಿರಿ ಎಂಬ ಪ್ರಶ್ನೆಗೆ ಉತ್ತರಿಸಲು ನಾನು ನಿರಾಕರಿಸಿದೆ. ಮೋದಿ ಅವರ ಜಬರದಸ್ತು ಮತ್ತು ಪಂಥಾಭಿಮಾನದ ಹಿನ್ನೆಲೆ ನನಗೆ ಸರಿಕಂಡಿರಲಿಲ್ಲ. ಜವಾಬ್ದಾರಿಗೆ ಹೆಗಲು ಕೊಡದ ರಾಹುಲ್ ಒಬ್ಬ ಸೋಮಾರಿಯಂತೆ ಕಾಣುತ್ತಿದ್ದರಲ್ಲದೆ, ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ ಪರಂಪರಾಗತ ಆಳ್ವಿಕೆ ಸಹ ನನ್ನನ್ನು ಹತಾಶನನ್ನಾಗಿಸಿತ್ತು. ರಾಷ್ಟ್ರದ ರಾಜಧಾನಿಯಲ್ಲಿ ಏಕೈಕ ದೇಶೋದ್ಧಾರಕ ಮತ್ತು ವರ್ಚಸ್ವಿ ನಾಯಕ ಇರುವುದಕ್ಕಿಂತ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಅಗತ್ಯ ನಮಗಿದೆ ಎಂಬುದು ನನ್ನ ತರ್ಕಬದ್ಧ ನಿಲುವಾಗಿತ್ತು. ಶಿಕ್ಷಣ, ಕಾನೂನು ಮತ್ತು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ, ಆರೋಗ್ಯ ಎಲ್ಲವೂ ರಾಜ್ಯಕ್ಕೆ ಸಂಬಂಧಿಸಿದ ವಿಷಯಗಳೇ ಆಗಿವೆ. ಆರ್ಥಿಕ ಉದಾರೀಕರಣದಿಂದಾಗಿ ಬಂಡವಾಳ ಹೂಡಿಕೆಗೆ ಉತ್ತೇಜನ ನೀಡುವುದು ಮತ್ತು ಉದ್ಯೋಗ ಸೃಷ್ಟಿಸುವುದರಲ್ಲಿ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗೆ ಈಗ ಕೇಂದ್ರಕ್ಕಿಂತಲೂ ಹೆಚ್ಚಿನ ಹೊಣೆಗಾರಿಕೆ ಇದೆ. ಹೀಗಾಗಿ ನವದೆಹಲಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ರಾಜ್ಯಗಳ ಚುಕ್ಕಾಣಿ ಹಿಡಿಯುವವರ ಬಗ್ಗೆಯೇ ಹೆಚ್ಚು ಚರ್ಚೆ ನಡೆಯಬೇಕಾಗುತ್ತದೆ.

. ದೇಶದ ಒಕ್ಕೂಟ ಸಂರಚನೆಯನ್ನೇ ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟು ರಾಜಕೀಯ ವಿಶ್ಲೇಷಣೆ ಮಾಡುವುದಾದರೆ, ಕೆಲವು ಉತ್ತಮ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳನ್ನು ನಾನಿಲ್ಲಿ ಪಟ್ಟಿ ಮಾಡುತ್ತೇನೆ. ಆದರೆ ಇದು ಯಾವುದೇ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ಸಂಶೋಧನೆಯನ್ನು ಆಧರಿಸಿದ್ದಲ್ಲ; ಬದಲಿಗೆ ನಾಲ್ಕು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ದೇಶದಾದ್ಯಂತ ಸಂಚರಿಸಿದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಧ್ವನಿಸಿದ ಜನಾಭಿಪ್ರಾಯಗಳ ಅನುಭವವನ್ನು ಆಧರಿಸಿದೆ. ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯನ್ನು ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಮಾನದಂಡಗಳನ್ನು ಗಮನದಲ್ಲಿಟ್ಟು ಸ್ಥೂಲವಾಗಿ ಅಳೆಯುವುದಾದರೆ, ಬಹುಶಃ ಕೇರಳ, ತಮಿಳುನಾಡು ಮತ್ತು ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶವನ್ನು ದೇಶದ ಅತ್ಯಂತ ಪ್ರಗತಿಶೀಲ ರಾಜ್ಯಗಳು ಎನ್ನಬಹುದು. ಹಾಗಿದ್ದರೆ ಈ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪ್ರಗತಿಗೆ ಅಲ್ಲಿನ ಯಾವ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಕೊಡುಗೆ ಕಾರಣ ಇರಬಹುದು?

. 20ನೇ ಶತಮಾನದ ಆರಂಭದಲ್ಲಿ ಕೇರಳ ಅತ್ಯಂತ ಅಸಮಾನತೆ ಇದ್ದ ದೇಶದ ಪ್ರದೇಶಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದಾಗಿತ್ತು. ಭೂ ಮಾಲೀಕತ್ವಕ್ಕೆ ಅಲ್ಲಿ ಅತಿ ಹೆಚ್ಚು ಮನ್ನಣೆ ನೀಡಲಾಗುತ್ತಿತ್ತು. ಜಾತಿ ತಾರತಮ್ಯ ಮಿತಿಮೀರಿತ್ತು. ಕೆಲವು ಜಾತಿಗಳ ಜನರನ್ನಂತೂ ಮುಟ್ಟುವುದಿರಲಿ ನೋಡುವುದೂ ಅಪವಿತ್ರ ಎಂಬಂತಹ ಸ್ಥಿತಿ ಇತ್ತು. ಮಹಾನ್ ಸುಧಾರಣಾವಾದಿ ನಾರಾಯಣ ಗುರು ಮತ್ತು ಸಂಘಟಿತ ಎಡಪಂಥೀಯರು ಸಾಮಾಜಿಕ ನ್ಯಾಯಕ್ಕಾಗಿ ಹೋರಾಟ ಆರಂಭಿಸಿದ್ದರು. ಜನಪ್ರಿಯ ಸಾಮಾಜಿಕ ಚಳವಳಿಗಳು ತೀವ್ರಗೊಂಡಿದ್ದವು. ಇಂತಹ ಹೋರಾಟಗಳ ಫಲವಾಗಿ ಚುನಾಯಿತ ನಾಯಕರ ಮೇಲೆ ನಿರೀಕ್ಷೆಯ ಭಾರ ಹೆಚ್ಚಾಗಿತ್ತು. ಅವರ ಪ್ರತಿ ಕಾರ್ಯವೂ ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ವರ್ಗ ಮತ್ತು ಪ್ರಜ್ಞಾವಂತ ನಾಗರಿಕರಿಂದ ನಿಷ್ಠುರವಾದ ವಿಮರ್ಶೆಗೆ ಒಳಗಾಗುತ್ತಿತ್ತು.

. ಪ್ರಾಯಶಃ ಕೇರಳದ ಉತ್ತಮ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳಲ್ಲಿ ಇ.ಎಂ.ಎಸ್. ನಂಬೂದಿರಿಪಾಡ್ ಮತ್ತು ಸಿ.ಅಚ್ಯುತ ಮೆನನ್ ಅವರನ್ನು ಹೆಸರಿಸಬಹುದು. ಆತ್ಮನಿಗ್ರಹದ ತತ್ವಾದರ್ಶಕ್ಕೆ ಬದ್ಧರಾಗಿದ್ದ ಇ.ಎಂ.ಎಸ್., ಅದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾಗಿ ಪಿತ್ರಾರ್ಜಿತ ಆಸ್ತಿಯನ್ನೇ ತ್ಯಾಗ ಮಾಡಿದ್ದರು. ಅವರ ಈ ಕ್ರಮಕ್ಕೆ ಗಾಂಧೀಜಿ ಕೂಡ ಹೆಮ್ಮೆ ಪಟ್ಟಿದ್ದಿರಬಹುದು. ಆಡಳಿತದ ವಿಕೇಂದ್ರೀಕರಣವು ಲೆನಿನ್ ಪ್ರತಿಪಾದಿಸಿದ ‘ಪ್ರಜಾಪ್ರಭುತ್ವ ಕೇಂದ್ರೀಕರಣ ಸಿದ್ಧಾಂತ’ಕ್ಕೆ ವಿರುದ್ಧವಾದ ಚಲನೆಯಂತೆ ಕಂಡುಬಂದರೂ, ಈ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯನ್ನು ಅವರು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿ ಉತ್ತೇಜಿಸಿದ್ದರು. ಮತ್ತೊಬ್ಬ ಕಮ್ಯುನಿಸ್ಟರಾದ ಅಚ್ಯುತ ಮೆನನ್ 1969–75ರ ನಡುವೆ ಕೇರಳದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದವರು. ಇವರು ಸಹ ಇ.ಎಂ.ಎಸ್. ಅವರಷ್ಟೇ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕರಾಗಿದ್ದರಲ್ಲದೆ ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತಗಾರರೂ ಆಗಿದ್ದರು. ಇವರ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯಲ್ಲೇ ದೂರಗಾಮಿ ಪರಿಣಾಮ ಬೀರುವ ಭೂ ಸುಧಾರಣಾ ಕ್ರಮಗಳು ಜಾರಿಗೆ ಬಂದವು. ಅಷ್ಟೇ ಅಲ್ಲದೆ ಗುಣಮಟ್ಟದ ಸಮಾಜ ವಿಜ್ಞಾನ ಸಂಶೋಧನೆಗಳನ್ನು ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಅಳವಡಿಸಿಕೊಂಡ ಮೊತ್ತ ಮೊದಲ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಸಹ ಅವರಾಗಿದ್ದರು. ತಾವು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾದ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಖ್ಯಾತ ಆರ್ಥಿಕ ತಜ್ಞ ಕೆ.ಎನ್.ರಾಜ್ ಅವರು ಆರಂಭಿಸಿದ ‘ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ಅಧ್ಯಯನ ಕೇಂದ್ರ’ದ ಮೂಲಕ ಅವರು ಈ ಕಾರ್ಯವನ್ನು ಸಾಧಿಸಿದರು. ಕೇರಳ ರಾಜಕಾರಣದ ಇಂತಹ ಸಮಾಜವಾದಿ ಗುಣಲಕ್ಷಣಗಳೇ ಮುಂದೆ ಅಲ್ಲಿ ಜಾತಿ ಮತ್ತು ವರ್ಗ ಅಸಮಾನತೆ ತಗ್ಗುವುದಕ್ಕೆ ಬುನಾದಿಯಾದವು. ಆದರೆ ಇನ್ನೊಂದೆಡೆ ಇದೇ ಬೆಳವಣಿಗೆ ಹೊಸ ಬದಲಾವಣೆಗಳು ಮತ್ತು ವಾಣಿಜ್ಯೋದ್ಯಮದ ನಿಗ್ರಹಕ್ಕೂ ಕಾರಣವಾಯಿತು. ಅತ್ಯಧಿಕ ಪ್ರಮಾಣದಲ್ಲಿ ಸುಶಿಕ್ಷಿತ ನಾಗರಿಕರನ್ನು ಒಳಗೊಂಡಿರುವ ರಾಜ್ಯವೊಂದು ಮಾಹಿತಿ ತಂತ್ರಜ್ಞಾನ ಮತ್ತು ಜೈವಿಕ ---ತಂತ್ರಜ್ಞಾನದ ಮುಂಚೂಣಿಯಲ್ಲಿ ನಿಲ್ಲಬೇಕಾಗಿತ್ತು. ದುರಂತವೆಂದರೆ, ಕೇರಳದ ಆರ್ಥಿಕತೆ ಈ ದಿನಗಳಲ್ಲಿ ತವರು ನೆಲದ ಕೈಗಾರಿಕೆಗಳಿಗೆ ಬದಲಾಗಿ ವಿದೇಶಗಳಿಂದ ಬರುವ ಹಣವನ್ನೇ ಆಧರಿಸುವಂತಾಗಿದೆ.

. ಸಾಮಾಜಿಕ ಪ್ರಗತಿಯನ್ನು ಆರ್ಥಿಕ ಸಾಮರ್ಥ್ಯದ ಜೊತೆ ಯಶಸ್ವಿಯಾಗಿ ಒಗ್ಗೂಡಿಸಿಕೊಂಡ ರಾಜ್ಯ ತಮಿಳುನಾಡು. ಇಲ್ಲಿನ ರಾಜಕೀಯ ಮತ್ತು ಆಡಳಿತ ಬಹುಕಾಲ ಬ್ರಾಹ್ಮಣರ ಅಧೀನದಲ್ಲಿತ್ತು. ಈ ಆಧಿಪತ್ಯವನ್ನು ನಂತರ ಬಂದ ಇ.ವಿ. ರಾಮಸ್ವಾಮಿ ನೇತೃತ್ವದ ದ್ರಾವಿಡ ಚಳವಳಿ ಮತ್ತು ಕೆ.ಕಾಮರಾಜ್ ಅವರ ನಾಯಕತ್ವ ಹಿಮ್ಮೆಟ್ಟಿಸಿತು. ಕಾಮರಾಜ್ ಅವರು ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಕಾಂಗ್ರೆಸ್ನ ಮೊದಲ ಹಿಂದುಳಿದ ವರ್ಗದ ನಾಯಕ ಸಹ. 1954 ಮತ್ತು 1963ರ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ಅವರು ದಕ್ಷ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದರು. ಮಧ್ಯಾಹ್ನದ ಬಿಸಿಯೂಟ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಮೊದಲು ಜಾರಿಗೆ ತಂದ ಹೆಗ್ಗಳಿಕೆಯೂ ಅವರಿಗೆ ಸಲ್ಲುತ್ತದೆ.

. 1967ರಲ್ಲಿ ತಮಿಳುನಾಡಿನಲ್ಲಿ ಡಿಎಂಕೆ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಅದರ ಮೊದಲ ಇಬ್ಬರು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳಾದ ಸಿ.ಎನ್. ಅಣ್ಣಾದೊರೈ ಮತ್ತು ಎಂ. ಕರುಣಾನಿಧಿ ಕಲ್ಯಾಣರಾಜ್ಯದ ತತ್ವಗಳು ಹಾಗೂ ಲಿಂಗಸಂವೇದಿ ಆಡಳಿತಕ್ಕೆ ಒತ್ತು ನೀಡಿದರು. ಆದರೆ ರಾಜ್ಯ ಕಂಡ ನಂತರದ ಆಳ್ವಿಕೆಗಳು (ಸ್ವತಃ ಕರುಣಾನಿಧಿ ನೇತೃತ್ವದ ಆಡಳಿತವೂ ಸೇರಿದಂತೆ) ಅತ್ಯಂತ ಭ್ರಷ್ಟವಾಗಿದ್ದರೂ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ಆಡಳಿತ ಮಾತ್ರ ಅಲ್ಲಿ ಉತ್ತಮವಾಗಿಯೇ ಮುಂದುವರಿದಿದೆ. ಸರ್ಕಾರಿ ಶಾಲೆಗಳು, ಆಸ್ಪತ್ರೆಗಳು, ರಾಜ್ಯ ಸಾರಿಗೆ, ವಿದ್ಯುತ್ ಕಂಪೆನಿಗಳು ಇತರ ರಾಜ್ಯಗಳಿಗಿಂತ ಎಷ್ಟೋ ಪಾಲು ಉತ್ತಮವಾಗಿವೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಕಾಮರಾಜ್ ಮತ್ತು ಅಣ್ಣಾದೊರೈ ಅವರು ಹಾಕಿಕೊಟ್ಟ ಗಟ್ಟಿ ತಳಹದಿಯೇ ಪ್ರಮುಖ ಕಾರಣ.

. ನಂತರ ಅಧಿಕಾರಕ್ಕೆ ಬಂದ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು ಕೂಡ ಖಾಸಗಿ ಉದ್ದಿಮೆಗಳಿಗೆ ಸ್ವಾಗತ ಕೋರಿದವರೇ ಆಗಿದ್ದಾರೆ. ಕೇವಲ ಬೆಂಗಳೂರೊಂದನ್ನೇ ವಾಣಿಜ್ಯ ಕೇಂದ್ರವನ್ನಾಗಿ ಹೊಂದಿರುವ ಕರ್ನಾಟಕದಂತಹ ಸ್ಥಿತಿ ಅಲ್ಲಿ ಇಲ್ಲ. ಸೇಲಂ, ಕೊಯಮತ್ತೂರು, ಮದುರೆ, ಚೆನ್ನೈನ ಸುತ್ತಮುತ್ತ ಹಲವು ಪ್ರಮುಖ ಕೈಗಾರಿಕಾ ಕೇಂದ್ರಗಳಿವೆ. ದೇಶದ ಬಹುತೇಕ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಇರುವ ಪ್ರಾದೇಶಿಕ ಅಸಮಾನತೆಯೂ ಇಲ್ಲಿ ಗೌಣವಾಗಿದೆ.

. ಕೇರಳ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡು ಎರಡೂ ಕರಾವಳಿ ರಾಜ್ಯಗಳು. ಬಲವಾದ ಸಾಮಾಜಿಕ ಮತ್ತು ರಾಜಕೀಯ ಚಳವಳಿಗಳಿಗೆ ಉಭಯ ರಾಜ್ಯಗಳೂ ಸಾಕ್ಷಿಯಾಗಿವೆ. ಹೀಗಾಗಿ ಅವುಗಳ ಸಾಧನೆ ಸಂಪೂರ್ಣ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವೇನೂ ಅಲ್ಲ. ಆದರೆ ಹಿಮಾಚಲ ಪ್ರದೇಶದ ಅದ್ಭುತ ಅಭಿವೃದ್ಧಿ ದಾಖಲೆ ಮಾತ್ರ ಖಂಡಿತವಾಗಿಯೂ ಅನಿರೀಕ್ಷಿತವಾದದ್ದು. ಇದು ಸಂಪೂರ್ಣ ಭೂ ಪ್ರದೇಶಗಳಿಂದ ಸುತ್ತುವರಿದಿರುವ ಕಣಿವೆ ರಾಜ್ಯ. ಇಲ್ಲಿನ ಪ್ರಭಾವಿ ರಜಪೂತ ಸಂಸ್ಕೃತಿ ಭಾರಿ ಪ್ರತಿಗಾಮಿಯಾಗಿದ್ದು, ಮಹಿಳೆಯರು ಮತ್ತು ಸೃಜನಾತ್ಮಕ ಚಿಂತನೆಗಳ ವಿರೋಧಿ ಸಹ. ಸ್ವಾತಂತ್ರ್ಯ ಹೋರಾಟದಲ್ಲೂ ಈ ಪ್ರದೇಶ ಹೆಚ್ಚು ಸಕ್ರಿಯವಾಗಿರಲಿಲ್ಲ. ಹೇಳಿಕೊಳ್ಳುವಂತಹ ಗಂಭೀರ ಇತಿಹಾಸವೂ ಅದಕ್ಕಿಲ್ಲ.

. ಇಷ್ಟಾದರೂ ಶಿಕ್ಷಣ, (ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಹಿಳಾ ಶಿಕ್ಷಣ) ಆರೋಗ್ಯ ಸೇವೆ ಮತ್ತು ಆರ್ಥಿಕ ಪ್ರಗತಿಯಲ್ಲಿ ಇತ್ತೀಚಿನ ವರ್ಷಗಳಲ್ಲೇ ದೇಶದ ಅತ್ಯುತ್ತಮ ರಾಜ್ಯಗಳಲ್ಲಿ ಒಂದು ಎಂದು ಈ ರಾಜ್ಯ ಗುರುತಿಸಿಕೊಂಡಿದೆ. ಅಲ್ಲಿನ ಇಂತಹ ಸಕಾರಾತ್ಮಕ ಬೆಳವಣಿಗೆಗಳ ಶ್ರೇಯ ರಾಜ್ಯದ ಮೊದಲ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಡಾ.ವೈ.ಎಸ್. ಪರಮಾರ್ ಅವರಿಗೇ ಸಲ್ಲಬೇಕು ಎನ್ನುವುದು ಸ್ಥಳೀಯರ ಅಭಿಮತ. ಮೊದಲು ಕೇಂದ್ರಾಡಳಿತ ಪ್ರದೇಶವಾಗಿದ್ದ ಹಿಮಾಚಲ 1971ರಲ್ಲಿ ಸ್ವತಂತ್ರ ರಾಜ್ಯವಾಗಿ ಅಸ್ತಿತ್ವಕ್ಕೆ ಬಂತು. ಪರಮಾರ್ ಈ ಎರಡು ಅವಧಿಯಲ್ಲೂ ಸುಮಾರು ಎರಡು ದಶಕಗಳ ಕಾಲ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಸ್ವತಃ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಅವರು ಶಿಕ್ಷಣಕ್ಕೆ ಮಹತ್ವ ಕೊಟ್ಟಿದ್ದರು. ಗ್ರಾಮೀಣ ಭಾಗಕ್ಕೆ ಅದನ್ನು ಪಸರಿಸಲು ಹೆಚ್ಚಿನ ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದ್ದರು. ಇದರಿಂದ ರಾಜ್ಯದ ತೋಟಗಾರಿಕಾ ಉದ್ಯಮಕ್ಕೆ ಸಾಕಷ್ಟು ಉತ್ತೇಜನ ದೊರೆಯಿತು. ಮಾರುಕಟ್ಟೆ ಅಭಿವೃದ್ಧಿಯಾಗಿ ಸಣ್ಣ ವರಮಾನದವರಿಗೂ ಆರ್ಥಿಕ ಬಲ ತಂದುಕೊಟ್ಟಿತು. (ಬಹುಶಃ ಪರಮಾರ್ ಅವರು ಈ ವಲಯದ ಮಹತ್ವ ಅರಿತದ್ದಕ್ಕೆ, ಅಮೆರಿಕ ಮೂಲದ ಜಾತಿ ವಿರೋಧಿ ಸುಧಾರಕ ಮತ್ತು ಈ ಕಣಿವೆ ರಾಜ್ಯದಲ್ಲಿ ಮೊದಲ ಬಾರಿಗೆ ಸೇಬಿನ ಗಿಡಗಳನ್ನು ನೆಟ್ಟ ಖ್ಯಾತಿ ಹೊಂದಿರುವ ಸತ್ಯಾನಂದ (ಮೊದಲು ಸಾಮ್ಯುಯೆಲ್) ಸ್ಟೋಕ್್ಸ ಅವರ ಪುತ್ರಿ-ಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗಿದ್ದೂ ಕಾರಣ ಇರಬಹುದು).

. ರಾಜ್ಯದ ನಾಗರಿಕ ಸೇವಾ ವಲಯದೊಂದಿಗೆ ಪರಮಾರ್ ಅತ್ಯಂತ ನಿಕಟ ಸಂಪರ್ಕ ಹೊಂದಿದ್ದರು. ಇಲ್ಲಿನ ಐಎಎಸ್ ಅಧಿಕಾರಿಗಳು ದೇಶದ ಇತರ ಭಾಗಗಳಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಪ್ರೇರಣೆಯಿಂದ ಕೆಲಸ ಮಾಡುವುದನ್ನು ನಾನು ಕಂಡಿದ್ದೇನೆ. ರಾಜ್ಯದೊಂದಿಗೆ ಪ್ರಖರವಾಗಿ ಗುರುತಿಸಿಕೊಳ್ಳುವ ಅವರು, ಅದರ ಸಾಧನೆಗಳ ಹೆಮ್ಮೆಯ ಬಾಧ್ಯಸ್ಥರಂತೆ ಕಂಡುಬರುತ್ತಾರೆ.

. ಈ ಮೂರು ರಾಜ್ಯಗಳ ಹೊರತಾಗಿ ಇತರೆಡೆಯೂ ಹಲವು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು ಉತ್ತಮ ಆಡಳಿತ ನಡೆಸಿದ್ದಾರೆ. ಈಚೆಗಿನ ನೀತಿಗೆಟ್ಟ ಪರಿಸ್ಥಿತಿಯಲ್ಲೂ ಮಹಾರಾಷ್ಟ್ರದ ನಾಗರಿಕರು, ಸಹಕಾರಿ ವಲಯ ಮತ್ತು ಕೃಷಿಗೆ ಪ್ರಾಮುಖ್ಯ ನೀಡಿದ್ದ ವೈ.ಬಿ. ಚವ್ಹಾಣ್ ಹಾಗೂ ದೇಶದ ಮೊದಲ ಉದ್ಯೋಗ ಖಾತರಿ ಯೋಜನೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದ ವಸಂತರಾವ್ ನಾಯಕ್ ಅವರ ಆಡಳಿತಾವಧಿಯನ್ನು ಗತಕಾಲದ ವೈಭವವೇನೋ ಎಂಬಂತೆ ಭಾವುಕವಾಗಿ ಸ್ಮರಿಸುತ್ತಾರೆ. ಅದೇ ರೀತಿ ಕರ್ನಾಟಕದ ನಾಗರಿಕರು ಸಹ, ಭೂ ಸುಧಾ-ರಣೆಯನ್ನು ಜಾರಿಗೆ ತಂದ ದೇವರಾಜ ಅರಸು ಹಾಗೂ ಪಂಚಾಯತ್ ರಾಜ್ ವ್ಯವಸ್ಥೆಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಪರಿಗಣಿಸಿದ್ದ ರಾಮಕೃಷ್ಣ ಹೆಗಡೆ ಅವರಂತೆಯೇ ಈಗಿನ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳೂ ಇರಬೇಕೆಂದು ಬಯಸುತ್ತಾರೆ.

. ಕಳೆದ ದಶಕದ ಉತ್ತಮ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿ ಯಾರು? ಗುಜರಾತ್ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಯಾಗಿದ್ದ ನರೇಂದ್ರ ಮೋದಿ ಅವರ ಸಾಧನೆಗಳು ಚುನಾವಣಾ ಪ್ರಚಾರದ ಸಮಯದಲ್ಲಿ ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಪ್ರಸ್ತಾಪ ಆಗಿದ್ದವು. ಮೋದಿ ಅವರ ಸಮಕಾಲೀನರಲ್ಲಿ ಕೆಲವರು ಕಷ್ಟದ ಸಂದರ್ಭಗಳನ್ನು ಸಮರ್ಥವಾಗಿ ಎದುರಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಅಪರಾಧಗಳ ತಾಣ ಮತ್ತು ಹಿಂದುಳಿದ ರಾಜ್ಯ ಎಂಬ ಬಿಹಾರದ ಅನ್ವರ್ಥನಾಮವನ್ನು ಬದಲಿಸಲು ಶ್ರಮಿಸಿದವರು ನಿತೀಶ್ ಕುಮಾರ್. ಶಿಕ್ಷಣ, ಕಾನೂನು ಸುವ್ಯವಸ್ಥೆ, ರಸ್ತೆಗಳು ಮತ್ತು ಸೇತುವೆಗಳ ನಿರ್ಮಾಣಕ್ಕೆ ಅವರು ಆದ್ಯತೆ ನೀಡಿದರು.

. ಗುಜರಾತ್ ಮತ್ತು ತಮಿಳುನಾಡಿನಂತೆ ನೈಸರ್ಗಿಕ ಅಥವಾ ಐತಿಹಾಸಿಕ ಹಿನ್ನೆಲೆ ಹೊಂದಿಲ್ಲದೆ ಬರೀ ಭೂಭಾಗದಿಂದ ಆವೃತವಾಗಿರುವ ಮತ್ತೊಂದು ರಾಜ್ಯ ಮಧ್ಯಪ್ರದೇಶ. ಶಿವರಾಜ್ ಸಿಂಗ್ ಚೌಹಾಣ್ ಅವರ ಆಡಳಿತದಲ್ಲಿ ಕೃಷಿ ಸಾಧನೆ ಮತ್ತು ಸಮರ್ಥ ನಾಗರಿಕ ಸೇವೆಗೆ ಅದು ಹೆಸರಾಯಿತು. ಈ ರಾಜ್ಯಕ್ಕಿಂತಲೂ ಭೌಗೋಳಿಕವಾಗಿ ಅವಕೃಪೆಗೆ ಒಳಗಾಗಿರುವ ತ್ರಿಪುರಾದಲ್ಲಿ ಮಾಣಿಕ್ ಸರ್ಕಾರ್ ಅವರ ಸರ್ಕಾರ ಸ್ಥಳೀಯ ಬಂಡಾಯವನ್ನು ಹತ್ತಿಕ್ಕಿ ಆಡಳಿತ ಹಾಗೂ ರಾಜಕೀಯ ಪ್ರಕ್ರಿಯೆಯಲ್ಲಿ ಜನರಿಗೆ ನಂಬಿಕೆ ಮರುಕಳಿಸುವಂತೆ ಮಾಡಿದೆ.

. ನಾನು ಈ ಮೊದಲೇ ಹೇಳಿರುವಂತೆ, ಕೆಲವು ಪ್ರಭಾವಿ ನಾಯಕರನ್ನಷ್ಟೇ ನಾನಿಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಿದ್ದೇನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಯಾವುದೇ ನಿಖರವಾದ ಸಂಶೋಧನೆಗಳು ಆಧಾರವಾಗಿಲ್ಲ. ದೇಶದ ವಿವಿಧ ರಾಜ್ಯಗಳ ಪ್ರಗತಿಗೆ (ಅಥವಾ ವೈಫಲ್ಯಕ್ಕೆ) ಕಾರಣರಾದ ನಾಯಕರು ಮತ್ತು ನಾಯಕತ್ವದ ಬಗ್ಗೆ ಇತಿಹಾಸ ತಜ್ಞರು, ರಾಜಕೀಯ ವಿಜ್ಞಾನಿಗಳಿಂದ ಕ್ರಮಬದ್ಧವಾದ ವಿಸ್ತೃತ ಅಧ್ಯಯನಗಳು ನಡೆಯಬೇಕಾದ ಅಗತ್ಯ ಇದೆ. ಇದರ ನಡುವೆಯೂ, ಮಾಧ್ಯಮಗಳು ಮತ್ತು ನಾಗರಿಕರು ದೇಶದ ಎಲ್ಲ ವಿಮೋಚನೆಗೂ ದೆಹಲಿಯತ್ತಲೇ ಮುಖ ಮಾಡುವುದನ್ನು ಬಿಟ್ಟು, ತವರು ರಾಜ್ಯದ ರಾಜಕಾರಣಿಗಳ ಸಾಧನೆಯನ್ನು ಗಂಭೀರವಾಗಿ ಒರೆಗೆ ಹಚ್ಚಬೇಕು ಎಂಬ ನಿಲುವಿಗೆ ನಾನು ಬದ್ಧನಾಗಿದ್ದೇನೆ. ದೆಹಲಿಯಲ್ಲಿ-ರುವ ಪ್ರಧಾನಮಂತ್ರಿಗಿಂತಲೂ ಹತ್ತರಿಂದ ಹನ್ನೆರಡು ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳು ಈ ದೇಶಕ್ಕೆ ಮತ್ತು ಇಲ್ಲಿನ ನಾಗರಿಕರಿಗೆ ಹೆಚ್ಚಿನ ಕೊಡುಗೆಯನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲರು ಎಂಬುದೇ ನನ್ನ ಅಭಿಮತ.

. ನಿಮ್ಮ ಅನಿಸಿಕೆ ತಿಳಿಸಿ: editpagefeedback@prajavani.co.in

. ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಆ್ಯಪ್ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ | ಐಒಎಸ್ | ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್ , ಎಕ್ಸ್ , ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಂ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಫಾಲೋ ಮಾಡಿ.

ಪ್ರಗತಿಗೆ ಮುಖ್ಯಮಂತ್ರಿಗಳ ಪಾತ್ರವೂ ಮುಖ್ಯ

ಚಿನಕುರುಳಿ | ಭಾನುವಾರ, 17 ನವೆಂಬರ್ 2024

ದಿನ ಭವಿಷ್ಯ | ಈ ರಾಶಿಯವರು ಸಂಜೆಯೊಳಗೆ ಅಚ್ಚರಿಯ ಸುದ್ದಿಯೊಂದನ್ನು ಕೇಳಲಿರುವಿರಿ

ವಾರ ಭವಿಷ್ಯ: ಈ ರಾಶಿಯವರ ಆಲೋಚನೆಗಳು ತರ್ಕಬದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ

ಚನ್ನಪಟ್ಟಣ ಉಪಚುನಾವಣೆ: ಅಂದಾಜಿಗೆ ಸಿಗದ ಸೋಲು, ಗೆಲುವಿನ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ

ಮಿನಿ ಒಲಿಂಪಿಕ್ಸ್‌ ಕ್ರೀಡಾಕೂಟ: 100 ಮೀ. ಓಟದಲ್ಲಿ ಇಯಾನ್‌, ಪೂಜಾ ಮಿಂಚು

ಮಹಿಳಾ ಏಷ್ಯನ್‌ ಚಾಂಪಿಯನ್ಸ್‌ ಟ್ರೋಫಿ | ಸೆಮಿಫೈನಲ್‌ಗೆ ಭಾರತ ಮಹಿಳಾ ಹಾಕಿ ತಂಡ

ಸಂತೋಷ್‌ ಟ್ರೋಫಿ ಫುಟ್‌ಬಾಲ್‌ ಟೂರ್ನಿ: ತಮಿಳುನಾಡಿಗೆ ಮಣಿದ ಕರ್ನಾಟಕ

ಸ್ಟ್ರೈಡ್‌ ತಂಡಕ್ಕೆ ಜಗದೇಶ್ವರ ಆಚಾರ್ ಶೀಲ್ಡ್‌

ಒಳನೋಟ | ಪೈರಸಿ ಅಪಾರ, ದೂರು ವಿರಳ

ಒಳನೋಟ: ದಾಂಪತ್ಯ ಸಾಂಗತ್ಯಗಳ ಸುತ್ತ

ಒಳನೋಟ | ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೂ ಎಸ್‌ಐಟಿ ತನಿಖೆ

ಒಳನೋಟ | ‘ಅಕ್ರಮ ವಲಸೆ’: ನೆಲೆ ವಿಸ್ತಾರ

ಚಿನಕುರುಳಿ | ಭಾನುವಾರ, 17 ನವೆಂಬರ್ 2024

ದಿನ ಭವಿಷ್ಯ | ಈ ರಾಶಿಯವರು ಸಂಜೆಯೊಳಗೆ ಅಚ್ಚರಿಯ ಸುದ್ದಿಯೊಂದನ್ನು ಕೇಳಲಿರುವಿರಿ

ವಾರ ಭವಿಷ್ಯ: ಈ ರಾಶಿಯವರ ಆಲೋಚನೆಗಳು ತರ್ಕಬದ್ಧವಾಗಿರುತ್ತದೆ

ಚನ್ನಪಟ್ಟಣ ಉಪಚುನಾವಣೆ: ಅಂದಾಜಿಗೆ ಸಿಗದ ಸೋಲು, ಗೆಲುವಿನ ಲೆಕ್ಕಾಚಾರ