ತಾಳಗುಂದದಲ್ಲಿದೆ ಕರುನಾಡಿನ ಮೊದಲ ಶಿವಾಲಯ

ಶಿರಾಳಕೊಪ್ಪ :ಐತಿಹಾಸಿಕ ತಾಳಗುಂದ ಗ್ರಾಮದ ಚರಿತ್ರೆಯನ್ನು ಕೆದಕುತ್ತಾ ಸಾಗಿದಂತೆಲ್ಲಾ ಕರುನಾಡಿನ ಇತಿಹಾಸದ ಪುಟಗಳು ತೆರೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತವೆ. ಈ ಸಾಲಿಗೆ ಸೇರುವ ಮತ್ತೊಂದು ಪ್ರಾಚೀನ ಕುರುಹು ‘ಶಿವಲಿಂಗ’. ಉಪಲಬ್ಧ ಮಾಹಿತಿ ಪ್ರಕಾರ ಕರ್ನಾಟಕದ ಮೊದಲ ಶಿವಾಲಯ ಇದು.

. ಶಾತವಾಹನ ದೊರೆಗಳು ಪೂಜಿಸಿ ಆರಾಧಿಸಿದ ‘ಮಹಾದೇವ’ನನ್ನು ಕಾಲಾನಂತರ ‘ಪ್ರಣವೇಶ್ವರ’ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ‘ಹಿರಣ್ಯಗರ್ಭ ಬ್ರಹ್ಮ’ ಸ್ಥಾಪಿಸಿದ್ದಾನೆ ಎಂದು ಶಾಸನಗಳಲ್ಲಿ ಉಲ್ಲೇಖಿಸಲಾಗಿದೆ. ಈ ಶಿವಲಿಂಗವು ತಳದಿಂದ 12 ಅಡಿಗಿಂತ ಹೆಚ್ಚು ಎತ್ತರ ಇದ್ದು, 45 ಸೆಂ.ಮೀ ವ್ಯಾಸವುಳ್ಳದ್ದಾಗಿದೆ. ಈ ಶಿವಲಿಂಗವನ್ನು 1933 ಹಾಗೂ 1966ರಲ್ಲಿ ಎರಡು ಬಾರಿ ಧ್ವಂಸ ಮಾಡಲು ಪ್ರಯತ್ನಿಸಿದ ಬಗ್ಗೆ ಉಲ್ಲೇಖವಿದೆ.

. ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ಶಾತವಾಹನರ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಗಜಪೃಷ್ಠಾಕಾರದ ಮಾದರಿಯಲ್ಲಿ ನಿರ್ಮಿಸಲಾಗಿದೆ. ಸುಟ್ಟ ಇಟ್ಟಿಗೆಯ ತಳಪಾಯ ಇದೆ.

. ರಾಜನಾದ ನಂತರ ಕದಂಬರ ಮಯೂರ ವರ್ಮ ತಾಳಗುಂದಕ್ಕೆ ಮೊದಲ ಬಾರಿ ಬಂದಾಗ ಹಾಳಾಗಿದ್ದ ದೇವಸ್ಥಾನವನ್ನು ನೋಡಿ, ಮರುಕಪಟ್ಟು, ಜೀರ್ಣೋದ್ಧಾರ ಮಾಡುತ್ತಾನೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಪೂರಕವಾದ ಕೆಲವೊಂದು ಮಹತ್ವಪೂರ್ಣ ಮಾಹಿತಿಗಳು 2013-14ರ ಉತ್ಖನನದಿಂದ ದೊರೆತಿವೆ. ಇದರಿಂದಾಗಿ ಈ ಸ್ಥಳ ಪ್ರಸಿದ್ಧ ಘಟಿಕಾ ಸ್ಥಳವಾಗಿಯೂ ಬೆಳೆಯಿತು.

. ಅಂದಿನ ಕಾಲಕ್ಕೆ ಸ್ಥಾಣಕುಂದೂರು (ತಾಳಗುಂದ) ವ್ಯಾಸಂಗಕ್ಕೆ ಪ್ರಸಿದ್ಧವಾದ ಒಂದು ಘಟಿಕಾ ಕೇಂದ್ರವಾಗಿತ್ತೆಂಬುದನ್ನು ‘ತಾಳಗುಂದದ ಪ್ರಣವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯ’ ಎಂಬ ತಮ್ಮ ಲೇಖನದಲ್ಲಿ ಎಚ್.ಆರ್. ರಘುನಾಥಭಟ್ಟರು ಚಿತ್ರಿಸಿದ್ದಾರೆ.

. ಯಜ್ಞ ಮಾಡುವಾಗ ಬೆಂಕಿಯಿಂದ ತೊಂದರೆ ಆಗದಂತೆ ಕೆಂಡ ಸರಿಮಾಡಿಕೊಳ್ಳುವ ಸುಟ್ಟ ಮಣ್ಣಿನ ಹಸ್ತರಕ್ಷಕಗಳು (ಬೆರಳಿನ ಗುರುತಿರುವ) ಶಾತವಾಹನ- ಕದಂಬಕಾಲೀನ ಸ್ತರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿವೆ. ಇವುಗಳನ್ನು ವಿಶೇಷವಾಗಿ ಮಣಿಕಟ್ಟಿನ ಅಳತೆಯಲ್ಲಿ ಕೈಗೆ ಕಟ್ಟಿಕೊಳ್ಳಲು ಅನುವಾಗುವಂತೆ ರಂಧ್ರಗಳನ್ನು ಕೊರೆಯಲಾಗಿದೆ. ಈ ಮಾದರಿಯ ಹಸ್ತ ರಕ್ಷಕಗಳು ಇಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರ ದೊರೆತಿದ್ದು ಕರ್ನಾಟಕದ ಇತರೆ ಸ್ಥಳಗಳಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿಲ್ಲ. ಇಂತಹ ಹಸ್ತರಕ್ಷಕಗಳು ಸಿಂಧೂ-ಸರಸ್ವತಿ ನದಿಗಳ ನಾಗರಿಕತೆಯ ನೆಲೆಗಳಲ್ಲಿ ಮಾತ್ರವೇ ದೊರೆತಿದೆ ಎಂದು ಪುರಾತತ್ವ ವಿದ್ವಾಂಸರಾದ ಡಾ.ಎಸ್. ನಾಗರಾಜು ಅವರು ಹೇಳಿರುವುದು ಗಮನಾರ್ಹ ಎಂದು ಸಂಶೋಧಕ ಟಿ.ಎಂ. ಕೇಶವ ಹೇಳುತ್ತಾರೆ.

. ತಾಳಗುಂದದ ಪ್ರಣವೇಶ್ವರ ದೇವಾಲಯದ ಆವರಣದ ಉತ್ಖನನ ಸಂದರ್ಭದಲ್ಲಿ ಅನೇಕ ಅಮೂಲ್ಯ ಪುರಾತತ್ವ ಆಕರಗಳು ದೊರೆತಿವೆ. ಅವುಗಳಲ್ಲಿ ಬಹುಮುಖ್ಯವಾದುದು ಕದಂಬ ಸ್ತರದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಶೈವ ಶಿಲ್ಪ. ಇದು 4-5ನೇ ಶತಮಾನದ್ದಾಗಿದ್ದು, ಇದರ ರಚನೆ ಅದೇ ಕಾಲದ ಕರ್ನಾಟಕ ಶೈಲಿಯ ಇತರ ಶಿಲ್ಪಗಳಿಗಿಂತ ತುಸು ವಿಭಿನ್ನವಾಗಿದೆ.

. ಶುಂಗ- ಗುಪ್ತರ ಕಾಲದಲ್ಲೂ ಈ ರೀತಿಯ ಶಿಲ್ಪಗಳನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಹೆಚ್ಚಾಗಿ ಮೃತ್- ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ, ಕೆಂಪು ಮರಳುಕಲ್ಲಿನ ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿ ಇವನ್ನು ನೋಡಬಹುದು. ಇಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ ಶಿಲ್ಪದ ಶೈಲಿಯು ಅಹಿಃಛತ್ರದ ಉತ್ಖನನದಲ್ಲಿ ದೊರೆತಿರುವ 3-4ನೇ ಶತಮಾನದ ಮೃತ್-ಫಲಕಗಳಲ್ಲಿನ ಚಿತ್ರಣದಂತೆಯೇ ಇದೆ.

. ಅಹಿಃಛತ್ರದಿಂದ ಬಂದವರು ಈ ಮೂರ್ತಿ ಫಲಕವನ್ನು ತಂದಿರಬಹುದು ಎನ್ನುವ ಅಂಶವನ್ನು ಇತಿಹಾಸ ಸಂಶೋಧಕರು ಆಲೋಚಿಸುವಂತೆ ಮಾಡುತ್ತದೆ.

. ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಆ್ಯಪ್ ಇಲ್ಲಿದೆ: ಆಂಡ್ರಾಯ್ಡ್ | ಐಒಎಸ್ | ವಾಟ್ಸ್ಆ್ಯಪ್ , ಎಕ್ಸ್ , ಫೇಸ್ಬುಕ್ ಮತ್ತು ಇನ್ಸ್ಟಾಗ್ರಾಂ ನಲ್ಲಿ ಪ್ರಜಾವಾಣಿ ಫಾಲೋ ಮಾಡಿ.

ತಾಳಗುಂದದಲ್ಲಿದೆ ಕರುನಾಡಿನ ಮೊದಲ ಶಿವಾಲಯ

ಚಿನಕುರುಳಿ | ಗುರುವಾರ, ನವೆಂಬರ್ 21 2024

ಚುರುಮುರಿ: ದುಡ್ಡಿನ ದಾರಿ

ಚಳಿಗಾಲದ ಅಧಿವೇಶದಲ್ಲಿ 5 ಹೊಸ ಮಸೂದೆಗಳು: ವಕ್ಫ್ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಬಿಲ್ ಕೂಡ ಮಂಡನೆ

ನಟ ದರ್ಶನ್‌ಗೆ ಜಾಮೀನು ನೀಡದಂತೆ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಅರ್ಜಿ: ಸಚಿವ ಜಿ.ಪರಮೇಶ್ವರ

IPL | ಮುಂದಿನ 3 ಐಪಿಎಲ್ ಟೂರ್ನಿಗಳ ದಿನಾಂಕಗಳನ್ನು ಪ್ರಕಟಿಸಿದ ಬಿಸಿಸಿಐ

ಕೊಹ್ಲಿ ಮತ್ತೆ ವೈಫಲ್ಯ, ಜೈಸ್ವಾಲ್-ದೇವದತ್ತ ಶೂನ್ಯ; ಅಶ್ವಿನ್, ಜಡೇಜಗೆ ಕೊಕ್

ಪುರುಷರ ಐಟಿಎಫ್‌ ಟೆನಿಸ್‌: ಭಾರತದ ಸಿದ್ಧಾಂತ್‌–ವಿಷ್ಣು ಜೋಡಿ ಸೆಮಿಗೆ

Perth Test: ಸಂಕಷ್ಟದಲ್ಲಿ ಭಾರತ; ಊಟದ ವಿರಾಮಕ್ಕೆ 51/4

ಒಳನೋಟ | ಪೈರಸಿ ಅಪಾರ, ದೂರು ವಿರಳ

ಒಳನೋಟ: ದಾಂಪತ್ಯ ಸಾಂಗತ್ಯಗಳ ಸುತ್ತ

ಒಳನೋಟ | ಹೆಜ್ಜೆ ಹೆಜ್ಜೆಗೂ ಎಸ್‌ಐಟಿ ತನಿಖೆ

ಒಳನೋಟ | ‘ಅಕ್ರಮ ವಲಸೆ’: ನೆಲೆ ವಿಸ್ತಾರ

ಚಿನಕುರುಳಿ | ಗುರುವಾರ, ನವೆಂಬರ್ 21 2024

ಚುರುಮುರಿ: ದುಡ್ಡಿನ ದಾರಿ

ಚಳಿಗಾಲದ ಅಧಿವೇಶದಲ್ಲಿ 5 ಹೊಸ ಮಸೂದೆಗಳು: ವಕ್ಫ್ ತಿದ್ದುಪಡಿ ಬಿಲ್ ಕೂಡ ಮಂಡನೆ

ನಟ ದರ್ಶನ್‌ಗೆ ಜಾಮೀನು ನೀಡದಂತೆ ಸುಪ್ರೀಂ ಕೋರ್ಟ್‌ಗೆ ಅರ್ಜಿ: ಸಚಿವ ಜಿ.ಪರಮೇಶ್ವರ